27 marca br. w Stoczku Łukowskim odbyły się uroczystości poświęcone postaci urodzonego w tej miejscowości Adolfa Piotra Szelążka (1865-1950). Późniejszy biskup płocki i łucki, a obecnie kandydat na ołtarze uczył się w siedleckim gimnazjum.

Okres jego nauki przypadł na najczarniejszy w dziejach Polski okres rusyfikacji. Droga życiowa Adolfa Szelążka pokazuje, że działania rusyfikacyjne przypominały opisane przez Stefana Żeromskiego „syzyfowe prace”. A.P. Szelążek był w latach 1878-1883 uczniem Męskiego Gimnazjum Klasycznego w Siedlcach. Latem 1878 r. 13-letni Adolf przyjechał z Węgrowa, gdzie w sądzie pracował jego ojciec, do Siedlec, gdzie już pobierał nauki jego starszy brat Władysław.

Rozmowa z Przemysławem Słowińskim, współautorem książki „Bohaterowie Auschwitz. Opowieść o ludziach, którzy potrafili stawić opór piekłu”.

​Czy, według Pana, Polacy mają wystarczającą wiedzę o Auschwitz?

Trudne pytanie. No bo cóż to znaczy „wystarczającą”? Z pewnością nie brakuje u nas publikacji, filmów, podręczników zarówno na temat samego Auschwitz, jak i innych niemieckich obozów śmierci. Ale czy jest to wiedza wystarczająca? Doprawdy, nie potrafię odpowiedzieć. Mam wrażenie, że z jednej strony wiedzy o tym nigdy nie jest za dużo - powinna stanowić swego rodzaju ostrzeżenie dla obecnych pokoleń, a więc w tym kontekście zawsze będzie ona „niewystarczająca”.

Ks. Stanisław Brzóska to ostatni dowódca powstania styczniowego, symbol antyrosyjskiego oporu, który oddał życie na rynku w Sokołowie Podlaskim w maju 1865 r.

Jako łukowski wikary dał wyraz swej odwagi jeszcze zanim wybuchło powstanie. Wtedy zapłacił za to zdrowiem, a trzy lata później życiem. Po ukończeniu seminarium w Janowie ks. Brzóska trafił na wikariat w Sokołowie Podlaskim. Była to ciężka praca, która nadszarpnęła wątłe zdrowie młodego księdza. Dlatego biskup podlaski Beniamin Szymański przeniósł w 1860 r. ks. Brzóskę do Łukowa, gdzie warunki pracy były nieco lżejsze.

Uczmy nasze dzieci miłości ojczyzny, przebaczmy naszym oprawcom, ale nigdy nie zapominajmy o naszej trudnej i tragicznej historii - mówi prezes Stowarzyszenia Rodzina Katyńska we Włodawie.

Zbrodnia dokonana w 1940 r. w Katyniu, Charkowie, Miednoje i Twerze przez NKWD na polskich oficerach nie ominęła ziemi włodawskiej - wśród ofiar jest co najmniej 12 pochodzących stąd osób, a symboliczne miejsce pamięci znajduje się na cmentarzu wojennym we Włodawie. Jest to tablica z wizerunkiem Matki Bożej Katyńskiej, alabastrowym orłem i symbolicznym pęknięciem na płycie, która znajduje się przy odnowionym krzyżu katyńskim. Drugie upamiętnienie to Pomnik Pamięci Ofiar Sowieckiej Zbrodni Katyńskiej u zbiegu ulic Czerwonego Krzyża i Partyzantów. Miejscami opiekuje się Stowarzyszenie Rodzina Katyńska, które w tym roku obchodzi dziesięciolecie swojej działalności.

Ostatnie tygodnie są sprawdzianem dla tych wszystkich, którzy niosą pomoc bliźnim w potrzebie. Mieszkańcy naszego regionu mają bogate tradycje w tej dziedzinie.

Przykładem może być lato 1934 r., kiedy to w lipcu południową Polskę nawiedziła ogromna powódź. Pod wodą znalazły się całe powiaty. Ponad 100 osób zginęło, a 200 tys. straciło dobytek i dach nad głową. Jeszcze nie opadły wody wezbranych rzek i strumieni, a w całej Polsce zaczęły tworzyć się komitety pomocy ofiarom powodzi. Pomagali mieszkańcy miast (o czym napiszę kiedyś osobno), a także mieszkańcy wsi. Ci ostatni, szczególnie z naszego regionu, nie należeli przeważnie do bogaczy.

W Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych 1 marca odbyło się uroczyste przekazanie przez miasto Radzyńskiemu Ośrodkowi Kultury budynku dawnego aresztu Gestapo (1939-44) i Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (1944-56) oraz powołanie w obiekcie Izby Pamięci „Warszawska 5a”.

Wydarzenie miało miejsce w sali widowiskowo-kinowej ROK, po projekcji filmu „Historia Roja”. Obecni byli dyrektorzy, nauczyciele i młodzież szkół ponadpodstawowych z I LO oraz ZSP, jak też uczestnicy Powiatowego Konkursu Historycznego „Armia Krajowa w walce o niepodległość Polski”. Stosowne dokumenty o przekazaniu obiektu w administrowanie Radzyńskiemu Ośrodkowi Kultury podpisali burmistrz Jerzy Rębek oraz dyrektor ROK Robert Mazurek. Schowany między blokami osiedla Bulwary budynek przy ul. Warszawskiej 5a jest niemym świadkiem martyrologii Polaków w okresie II wojny światowej oraz w latach komunizmu i wyjątkowym obiektem w skali regionu, ponieważ w znajdujących się w piwnicy celach więziennych zachowały się oryginalne drzwi z judaszami.

Dzięki uprzejmości redakcji „Echa Katolickiego” goszczę znowu na łamach tygodnika. Znowu - ponieważ u zarania dziejów tej gazety pisałem cykliczne odcinki historyczne.

Nie wchodzi się jednak dwa razy do tej samej rzeki, a i świadomość historyczna w ciągu trzech ostatnich dekad znacznie się zmieniła. Nie zamierzam tu „malkontencić” - jak mawiał jeden z oficerów, z którym miałem do czynienia w szkole podchorążych rezerwy (trzeba bowiem wiedzieć, że dawniej absolwenci studiów wyższych musieli odsłużyć swoje i należą teraz do tej nielicznej grupy w naszym społeczeństwie, która wie choćby to, że karabin należy trzymać lufą od siebie; tyle że wiekowo to już nie są młodzieńcy). Wracając do świadomości historycznej, szczególnie tej dotyczącej dziejów regionalnych, małych ojczyzn, ludzi z nimi związanych, to jestem optymistą. Wiele się tu zmieniło na lepsze przez ostatnich 30 lat. Dlaczego tak uważam - oto przykład.

Agresja rosyjska wobec Ukrainy, która w ostatnich dniach uległa eskalacji, wpisuje się w ciąg działań prowadzonych na przestrzeni blisko 400 lat przez Rosję w celu zniszczenia wszelkich przejawów odrębności tego kraju. Śledząc doniesienia z frontu, widzimy, że polityka rusyfikacji poniosła klęskę. Ukraińcy walczą z imperium zła jak Dawid z Goliatem.

Kształtowanie się narodów jest procesem złożonym. Na gruzach Rusi Kijowskiej, państwa zbudowanego przez Wikingów zwanych tam Waregami rozpoczęło się kształtowanie trzech narodów: białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego. Nie ma w tym zresztą nic nadzwyczajnego. Rozpad Imperium Rzymskiego zapoczątkował formowanie państw, w granicach których zaczęły kształtować się współczesne narody. Dezintegracja większych organizmów państwowych stymulowała procesy etniczne. Tak było chociażby w przypadku państwa Karola Wielkiego.

23 lutego 1944 r. we wsi Załucze Stare w gm. Urszulin w powiecie włodawskim został zastrzelony komendant obwodu Armii Krajowej Włodawa kpt. Józef Milert „Sęp”.

Do zabójstwa „Sępa” pośrednio przyznała się Armia Ludowa. Jakie były przyczyny wydania wyroku śmierci na kapitana Milerta? Na terenie obwodu AK Włodawa w jego północno-zachodniej części, w tzw. lasach parczewskich, od drugiej połowy 1943 r. stacjonowało silne zgrupowanie AL pod dowództwem Mieczysława Moczara „Mietka”. W styczniu 1944 r. pojawiło się zgrupowanie partyzantki sowieckiej płk. Iwana Banowa „Czornyj”. AL, wspomagana przez sowiecką partyzantkę, kontrolowała tę część powiatu włodawskiego. Lasy parczewskie stały się jednym z najważniejszych obszarów aktywności partyzantki komunistycznej w Generalnej Guberni.

U nas śpiewało się dużo, z potrzeby serca i duszy - mówi Krystyna Kożuch, prezes Towarzystwa Regionalnego im. Wacława Tuwalskiego w Woli Osowińskiej, odnosząc się do wydanych w ostatnim czasie publikacji.

Pierwsza z nich - książka „O, pieśni gminna… Echa dawnego śpiewania w Woli Osowińskiej” pod redakcją K. Kożuch - wydana została w 2020 r. Kolejna, zatytułowana „Pieśni, piosenki i przyśpiewki z dawnych wesel w Woli Osowińskiej” w opracowaniu prezes woleńskiego Towarzystwa Regionalnego ukazała się w ubiegłym roku. Przeglądając je, można odnieść wrażenie, że Wola Osowińska i okolice były swego rodzaju zagłębiem śpiewaczym. K. Kożuch komentuje: tu się śpiewało dużo, z potrzeby serca i duszy. - Każdy ma tę potrzebę, tyle że dzisiaj jest ona inaczej zaspokajana.