Wrócisz, gdzie twój dom

Wyjazdy za granicę to dziś dla Polaków standard. Ale początki naszego wychodźstwa sięgają znacznie głębiej. Wystarczy przypomnieć exodus Polaków po powstaniu listopadowym czy II wojnie światowej. Ostatnie „rzuty” to emigracja solidarnościowa i ta, która nastąpiła po wejściu Polski do Unii Europejskiej.

Wśród przyczyn polskiej tułaczki po świecie ważne miejsce zajmują tragiczne losy naszego narodu, skazanego przez ponad sto lat na niewolę. Dla wielu Polaków utrata niepodległości i kolejne nieudane powstania oznaczały rozstanie z krajem – często na całe życie. Pierwszą falę politycznej emigracji z Polski zaobserwować można po I rozbiorze Polski, następne po upadku Rzeczpospolitej i klęskach kolejnych powstań.

Wiek XIX to także początek emigracji zarobkowej. Jeśli ufać statystykom, do czasu I wojny światowej z ziem zaboru pruskiego w głąb Niemiec emigrowało ok. 650 tys. osób, do USA – ok. 600 tys.; z zaboru rosyjskiego do USA i Brazylii – ponad 750 tys., z zaboru austriackiego do USA – ok. 600 tys. osób.

Wysiedleńcy

Kolejną cezurę związaną z wysiedleniami Polaków stanowi czas II wojny światowej. Do Niemiec i Generalnego Gubernatorstwa wywieziono wówczas na przymusowe roboty ok. 700 – 800 tys. ludzi. Miały też miejsce cztery masowe deportacje Polaków na Wschód. Pierwsza z nich, przeprowadzona  w lutym 1940 r., objęła głównie rodziny urzędników państwowych, m.in. sędziów, prokuratorów, policjantów, leśników, a także wojskowych i właścicieli ziemskich. W tym przypadku dane o liczbie zesłańców są dosyć niepewne. Związek Sybiraków utrzymuje, że po 17 września 1939 r. na Wschód wywieziono ponad milion osób. Uzyskane z archiwów rosyjskich informacje IPN szacują wywózki  na ok. pół miliona osób. Jeszcze inne dane podają liczbę od 1,5 do 2 milionów Polaków. W bydlęcych wagonach, w warunkach urągających człowieczeństwu wywożono całe rodziny do północnych i wschodnich rejonów Związku Radzieckiego – w okolice Archangielska, Irkucka i Krasnojarskiego Kraju. ...

Anna Wolańska