Uzależnienie od hazardu

Pojęcie „hazard” ma szerokie znaczenie, ale najczęściej kojarzone jest z grami za pieniądze, których wynik zależy wyłącznie od przypadku (szczęścia). Uprawiający hazard, mimo braku kontroli nad biegiem wydarzeń, zawierzają wynik ślepemu losowi z nadzieją, że będzie on dla nich pomyślny.

Ludzie podejmują ryzyko hazardu z wielu powodów, najczęściej dla zabawy, z nudy, po to, by zapomnieć o swoich problemach lub poczuć dreszczyk emocji. Niektórzy chcą w ten sposób szybko zarobić lub odzyskać utracone pieniądze. Jeszcze inni kierują się motywem towarzyskim, zamierzając nawiązywać w ten sposób kontakty z innymi. Granie czy mówiąc inaczej: uprawianie hazardu, nie zawsze wiąże się z uzależnieniem. Traktowanie go jako zabawy polega na wyznaczeniu sobie pewnego limitu pieniędzy lub czasu, po przekroczeniu których odstępuje się od grania, bez względu na wynik. Prawdopodobieństwo przegrania z góry wliczone jest w koszt zabawy. Jednak łatwo przekroczyć granice zdrowego rozsądku – wtedy granie nabiera cech patologicznych, a hazard staje się formą uzależnienia psychicznego.

Patologiczny, czyli przymusowy, hazard znalazł się na liście Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10). Zakwalifikowano go do zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania, jako „popęd polegający na często powtarzającym się uprawianiu hazardu, który przeważa w życiu człowieka ze szkodą dla wartości i zobowiązań społecznych, zawodowych, materialnych i rodzinnych”.

Utrata kontroli nad uprawianiem hazardu to jedna z najniebezpieczniejszych form uzależnienia psychicznego. W odróżnieniu od uzależnienia od używki (np. alkoholu, papierosów, narkotyków), w przypadku hazardu określenie stopnia ryzyka tego typu aktywności jest bardzo trudne. Nałóg ten charakteryzuje się brakiem specyficznych objawów somatycznych, na tyle odczuwalnych, by pomóc w diagnozie. Również częstość grania, choć ma wpływ na wzrost ryzyka wpadnięcia w nałóg, nie jest pewnym kryterium diagnostycznym. Niektórzy, mimo iż grają przez całe życie, traktują to jako hobby i nie wykazują symptomów uzależnienia. Inni z kolei wpadają w pułapkę już po kilku próbach.

Aby rozpoznać, czy mamy do czynienia z graniem dla zabawy, czy z uzależnieniem, należy nie tyle szukać odpowiedzi na pytanie: dlaczego ktoś gra, ale: dlaczego nie potrafi skończyć gry w odpowiednim momencie. Cechy charakteru zwiększające ryzyko wystąpienia uzależnienia w hazardzie to: niezdolność i niechęć, aby zaakceptować rzeczywistość (stąd ucieczka do świata marzeń, nierealnych planów), lęk przed odpowiedzialnością, niska i zmienna samoocena – uzależniona od czynników zewnętrznych oraz niedojrzałość (pragnienie posiadania wszystkiego bez żadnego wysiłku). Osoby uzależnione od hazardu charakteryzuje również: przesadny optymizm w przewidywaniu wygranej, przywoływanie w pamięci wyłącznie sukcesów oraz częste podejmowanie ryzyka przekraczającego możliwości danego gracza. Uprawianiu hazardu u osób uzależnionych towarzyszy też szczególny rodzaj ekscytacji, będący niejako połączeniem przyjemności z cierpieniem. Z czasem pojawia się potrzeba coraz częstszego grania, prowadząca do zachowań kompulsywnych, którym towarzyszą ciągłe kłamstwa. Prowadzi to do izolacji społecznej. Hazardzista zaczyna postrzegać relacje międzyludzkie w kategorii gry, wykazuje brak zainteresowania sprawami niezwiązanym ze swoim nałogiem. W końcu następuje u niego wyniszczenie fizyczne i emocjonalne, a dotychczasowe kontakty międzyludzkie, więzi rodzinne oraz koleżeńskie zostają przez niego doszczętnie zniszczone.

Uzależnienie od hazardu jest chorobą w swej istocie postępującą i chroniczną, która nie może być uleczona, ale zatrzymana. W Polsce istnieją grupy wsparcia dla Anonimowych Hazardzistów (AH) działające w oparciu o popularny program 12 kroków.

Elżbieta Trawkowska-Bryłka