Alkohol a przemoc

Alkohol jest substancją, której spożywanie w Polsce jest społecznie i kulturowo akceptowane, a prawnie - dopuszczalne. Pozwala się wyciszyć, wyluzować, obniża napięcie, wpływa na poprawę nastroju, ułatwia nawiązywanie kontaktów z innymi ludźmi.

Specjaliści z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych patrząc z zupełnie innej perspektywy, alarmują jednak: alkohol powoduje zaburzenia poznawcze, ogranicza zdolność rozumienia i analizy aktualnie przeżywanych sytuacji, utrudnia rozpoznawanie własnych emocji, działań i ich konsekwencji, tym samym zwiększając prawdopodobieństwo wystąpienia przemocy.

Alkohol sprzyja zaprzeczaniu odpowiedzialności – sprawcy przemocy starają się zminimalizować własną odpowiedzialność za zachowania agresywne wobec rodziny, wiążąc je z nadużywaniem alkoholu. Są przekonani, że gdyby byli trzeźwi, nigdy nie stosowaliby przemocy. Co więcej, mechanizm wzmacniają same ofiary. Bite kobiety często tłumaczą agresję sprawców nadużywaniem przez nich alkoholu i uważają, że zaprzestanie picia spowoduje zatrzymanie przemocy. Łatwiej im żyć w przeświadczeniu, że to alkohol zmienia ich mężów w nieczułych ludzi aniżeli mieć świadomość, że osoby, które kochają są zdolne świadomie znęcać się nad innymi. Ponadto alkohol wywołuje zaburzenia kontroli. U osoby znajdującej się pod jego wpływem wzrasta poczucie pewności siebie, nieuzasadnione przekonanie co do słuszności i nieomylności własnych działań i poglądów, co zmniejsza z kolei umiejętność rozwiązywania problemów. Nadużywający alkoholu sprawcy agresji stosują przemoc fizyczną częściej wobec swoich partnerek niż wobec dzieci; w stosunku do tych ostatnich przejawiają głównie różne formy zaniedbania.

Problem alkoholowy może dotyczyć nie tylko sprawców przemocy, ale także osób jej doznających. Zdarza się, że ofiary nie radzą sobie psychicznie z sytuacją i również sięgają po alkohol, by rozładować swoje emocje, wyciszyć lęk, obniżyć napięcie, ogłuszyć fizyczny ból.

Rodziny z problemem alkoholowym, w których występuje przemoc, żyją w zaburzonym systemie rodzinnym, w którym dominuje stres, samotność, izolacja, nieprzewidywalność wydarzeń, brak poczucia bezpieczeństwa, stabilności, kontroli nad tym, co się dzieje w domu. W szczególnie trudnej sytuacji są dzieci z takich rodzin, które czują się osamotnione, odrzucone przez bliskich, permanentnie doświadczając napięcia, strachu. Osoby krzywdzone przeżywają ogromny wstyd w związku z przemocą, dlatego też trudno im zwrócić się do kogoś o pomoc i opowiedzieć o całej sytuacji w domu.

Na koniec warto podkreślić, że nadużywanie alkoholu nie jest ani koniecznym, ani wystarczającym warunkiem występowania przemocy. Badania wykazują, że nie ma bezpośredniego prostego związku przyczynowo-skutkowego między nadużywaniem alkoholu a agresją w rodzinie, gdyż przemoc jest zjawiskiem zbyt złożonym, by móc ją wyjaśniać tylko jedną przyczyną. Jednakże opinie ofiar, sprawców i świadków przemocy wyraźnie wskazują, że alkohol jest jednym z czynników ryzyka. Prawdopodobieństwo wystąpienia przemocy w rodzinach, w których nadużywa się alkoholu, jest ponad dwukrotnie większe, niż w domach, w których problem ten nie występuje.

Marta Kozaczuk