Walczyli ze stalinowskim terrorem

Na początku lat 50 w mieście działała antykomunistyczna organizacja ZEW, która w okresie terroru stalinowskiego prowadziła działalność patriotyczną. Rada miasta postanowiła uhonorować organizację, nadając jej tytuł i odznakę „Zasłużony dla Miasta”. Odsłonięto też dwie pamiątkowe tablice.

Związek Ewolucjonistów Wolności (ZEW) został utworzony w 1951 r. i skupiał młodzież z Liceum Ogólnokształcącego oraz Technikum Handlowego [dzisiejszy Zespół Szkół Ekonomicznych - przyp.]. Członkowie organizacji redagowali antykomunistyczne ulotki i planowali działania sabotażowe (m.in. chcieli wykoleić pociąg wojskowy relacji Moskwa - Berlin).

W 1952 r., w ciągu kilku dni, funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa zatrzymali ponad 30 młodych ludzi, których poddano upokarzającym przesłuchaniom i torturom. W sądowych procesach zostali oni skazani na kary od trzech do dziewięciu lat pozbawienia wolności i osadzeni w więzieniu dla młodocianych w Jaworznie, zorganizowanym na wzór sowieckiego łagru. Amnestia skróciła wprawdzie wyroki młodych, jednak przez wiele lat mieli oni problem z kontynuowaniem nauki i znalezieniem pracy.

13 czerwca odbył się zjazd, w którym uczestniczyło sześciu członków ZEW: Wanda Krajewska-Hofman, Sabina Gościcka, Marian Dąbrowski, Zdzisław Kalenik, Albert Zalewski i Maciej Wojdyński.

Pamiątkowe tablice

Uroczystości stały się m.in. okazją do spotkania międzyrzeckiej młodzieży z członkami organizacji, jak również wręczenia im – przyznanych przez władze miasta – odznak i tytułów.

Obchody rozpoczęła Msza św. – z udziałem pocztów sztandarowych – w kościele pw. św. apostołów Piotra i Pawła, sprawowana przez  proboszcza parafii ks. Pawła Madalińskiego.

W pobliskim LO i ZSE zostały natomiast odsłonięte pamiątkowe tablice z napisem: „Bóg – Honor – Ojczyzna/ grupie młodzieży organizacji ZEW Liceum Ogólnokształcącego i Technikum Handlowego w Międzyrzecu Podlaskim/ zbuntowanej i walczącej z terrorem stalinowskim/ aresztowanej w roku 1952 przez UB/ represjonowanej w latach następnych. Pamiętajmy”. Fundatorem tablic był zarząd powiatu bialskiego.

W ZSE Z. Kalenikowi i M. Dąbrowskiemu nadano również tytuły i odznaki „Zasłużony dla Miasta”. Goście obejrzeli też program artystyczny przygotowany przez uczniów „Ekonomika”, pod opieką Marii Witkowskiej i Joanny Pióro, oraz wystawę poświęconą działaczom ZEW. Ponadto z wykładem o tajnych organizacjach młodzieżowych działających w Polsce w okresie stalinowskim wystąpiła dr Ewa Rzeczkowska, pracownik naukowy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Pozbawieni praw

– Powiedziano tu, że byliśmy wielkimi ludźmi… Ja nigdy nie czułam się wielka, natomiast przez całe swoje życie starałam się być poczciwym człowiekiem – wyznała W. Krajewska-Hofman, jedna z członkiń ZEW. Wspominała też karę, jaką młodzi patrioci musieli ponieść za swoją działalność. – Większość z nas została oskarżona o usiłowanie zmiany ustroju państwa polskiego przemocą. Byliśmy sądzeni przed sądem wojskowym w Lublinie. Najwyższy wyrok to dziewięć lat więzienia; najniższy dwa lata i sześć miesięcy. Dodatkowo członkowie Związku Ewolucjonistów Polskich zostali pozbawieni praw obywatelskich i honorowych na różne okresy – mówiła.

Organizatorami uroczystości byli: ks. P. Madaliński – proboszcz parafii pw. św. Piotra i Pawła, Grażyna Puszkarska – przewodnicząca organizacji międzyzakładowej NSZZ „Solidarność” w Międzyrzecu Podlaskim, Artur Grzyb – dyrektor LO oraz Robert Matejek – dyrektor ZSE. Patronat honorowy nad obchodami sprawowali: poseł Marcin Duszek, starosta Mariusz Filipiuk oraz burmistrz Zbigniew Kot.

 

BZ