Oddaję mieszkańcom zapomnianą część historii
W Izraelu, Francji i Stanach Zjednoczonych żyją jeszcze osoby ocalone z Holokaustu, które mieszkały w Łukowie lub których rodziny wywodziły się z tego miasta, jednak jest to już bardzo nieliczna grupa. Czas płynie i ludzie ci się wykruszają. Jedną z osób żyjących jest Fryda Rozmaryn, z domu Flug, która mieszka w Izraelu.
Po przeczytaniu zamieszczonych na stronie www.zydzi.lukow.pl wspomnień mieszkających przed laty w Łukowie Żydów nasuwa się myśl: zaginiony świat… Jak silna była społeczność żydowska tego miasta przed II wojną światową?
Tuż przed wybuchem wojny w Łukowie mieszkało ok. 6 tys. Żydów. Stanowili oni mniej więcej połowę populacji miasta. Na przełomie XIX i XX w. łukowska diaspora żydowska była nawet jeszcze większa, liczyła 8 tys. osób i przekraczała dwie trzecie mieszkańców. W XX-leciu międzywojennym społeczność ta była bardzo prężna. W liczącej 24 osoby radzie miasta zasiadało dziesięciu jej przedstawicieli, reprezentujących wiele partii i organizacji społecznych. Funkcjonowały żydowskie przedszkola, szkoły, kasa zapomogowo-pożyczkowa, klub sportowy „Hapoel” (Robotnik), biblioteka, kółko literackie i teatr. Wychodziły dwie gazety – „Dos Łukower Wort” (Słowo Łukowskie) i „Łukower Najes” (Nowiny Łukowskie). Kwitło też życie gospodarcze. Spośród 558 działających w mieście rzemieślników 385 wywodziło się ze środowiska żydowskiego, na 530 firm przemysłowo-handlowych tylko 15% prowadzonych było przez etnicznych Polaków.
Czy wiemy, jak wyglądało w Łukowie współżycie dwóch grup wyznaniowych: Polaków i Żydów?
Do XIX w. relacje polsko-żydowskie były tutaj raczej poprawne. W społeczeństwie feudalnym i wczesnoprzemysłowym Żydzi mieli swoje ugruntowane przez wieki miejsce. Motywowany religijnie antyjudaizm dawał od czasu do czasu o sobie znać, jednak nie stanowił znaczącego problemu. ...
Monika Lipińska