Grubszy problem
Najnowsze badania wskazują, że w Polsce z problemem nadmiernej masy ciała zmaga się już 62% mężczyzn i 46% kobiet, a co piąty Polak jest otyły. Głównymi przyczynami nadwagi i otyłości są przede wszystkim siedzący tryb życia, brak ruchu i niezdrowe odżywianie. Warto pamiętać, że Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała otyłość najgroźniejszą chorobą przewlekłą, która nieleczona prowadzi do rozwoju m.in. chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2, zespołu metabolicznego czy zaburzeń hormonalnych, a także zwiększa ryzyko zachorowań na niektóre nowotwory. Obchodzony 24 października na całym świecie Dzień Walki z Otyłością stanowi doskonałą okazję, aby porzucić złe nawyki żywieniowe i zażywać więcej codziennego ruchu.
Ze statystyk wynika, że polskie dzieci i nastolatki tyją na potęgę. Ale ja nie widzę tego w moim toczeniu.
Otyłość dotyka coraz więcej osób, także dzieci i młodzieży. Polskie dzieci w wieku szkolnym od kilku lat należą do najszybciej tyjących w Europie. Już co piąty uczeń (ponad 22%) ma nadmierną masę ciała, co w konsekwencji wiąże się z większym ryzykiem rozwoju nadciśnienia tętniczego i płaskostopia w populacji dziecięcej oraz otyłości i cukrzycy w wieku dorosłym. Ponadto należy pamiętać, że nadwaga i otyłość u dzieci mogą wiązać się także z brakiem akceptacji u rówieśników, zmniejszeniem potencjału edukacyjnego i emocjonalnego, depresją, agresywnym zachowaniem czy zaburzeniami koncentracji uwagi.
Jak zapobiegać otyłości?
Podstawową przyczyną nadwagi i otyłości jest brak równowagi energetycznej pomiędzy spożywanymi a wydatkowanymi kaloriami (tzw. otyłość prosta). W tym przypadku najlepsze efekty w utrzymaniu prawidłowej masy ciała przynosi długofalowe połączenie odpowiednio zbilansowanej diety i aktywności fizycznej dostosowanej do naszych możliwości. Otyłość może być również objawem innych pierwotnych chorób, takich jak: niedoczynność tarczycy, niedobór hormonu wzrostu, zaburzenia wydzielania hormonów nadnerczy i jajników, uszkodzenie okolicy podwzgórza spowodowane np. urazem czy nowotworem bądź wynikiem stosowania glikokortykosteroidów i leków przeciwpsychotycznych. W takim przypadku należy dążyć do usunięcia przyczyny zaburzeń metabolizmu, np. wyrównania czynności tarczycy w jej niedoczynnościach, a jeśli nie jest to możliwe – zapobiegać otyłości poprzez zmianę sposobu żywienia i zwiększenie aktywności fizycznej. W przypadku z kolei profilaktyki otyłości u dzieci potrzebne są kampanie i programy edukacyjne propagujące zasady prawidłowego żywienia oraz aktywności fizycznej skierowane do przedszkoli i szkół.
Na co zwrócić uwagę, układając jadłospis?
W jadłospisie należy uwzględnić niewielkie kalorycznie i objętościowo, ale częste posiłki (od czterech do pięciu co trzy-cztery godziny) oraz pamiętać o niepodjadaniu pomiędzy posiłkami. Dieta osoby odchudzającej się musi dostarczać pożywienia z możliwie wszystkich grup produktów żywnościowych z uwzględnieniem większego spożycia warzyw i owoców (głównie o niskim indeksie glikemicznym), pełnoziarnistych produktów zbożowych, roślin strączkowych i orzechów. Istotne znaczenie ma również odpowiednia podaż wody (dwa-trzy litry dziennie), która jest głównym warunkiem utrzymania prawidłowego bilansu wodnego, ułatwia walkę z nadmiernym apetytem, a także zapobiega bólom głowy podczas odchudzania. Stosowanie z kolei diet jednoskładnikowych nie ma szczególnego wpływu na redukcję masy ciała, która i tak wynika z ujemnego bilansu energetycznego, a może jednocześnie prowadzić do niedoborów składników pokarmowych.
Czego się wystrzegać?
Należy przede wszystkim zmniejszyć spożycie tłuszczu zwierzęcego, fast foodów, cukrów prostych i soli. Plagą są niezdrowe przekąski, takie jak słodycze, słodzone napoje, chipsy. Powinno się unikać alkoholu, ograniczyć spożycie mięsa do 0,5 kg tygodniowo, szczególnie tłustego, a zwiększyć spożycie chudego mleka i produktów mlecznych. Nie zaleca się smażenia i pieczenia z dodatkiem tłuszczu – lepszymi technikami kulinarnymi są pieczenie w folii, grillowanie, gotowanie i duszenie bez dodatku tłuszczu.
Kiedy warto wybrać się do dietetyka?
Kiedy zaczynamy chorować, ponieważ racjonalne, prawidłowe żywienie jest ważnym czynnikiem zmniejszającym ryzyko nie tylko otyłości, ale także innych przewlekłych chorób niezakaźnych i żywieniowo zależnych, takich jak cukrzyca, osteoporoza, choroby układu sercowo-naczyniowego czy nowotwory. Leczenie dietetyczne zwiększa skuteczność leczenia farmakologicznego, zmniejsza ryzyko rozwoju powikłań oraz skraca czas hospitalizacji i rehabilitacji
Przy UPH działa poradnia dietetyczna. Jaką pomoc Państwo oferujecie?
Prowadzimy poradnictwo dietetyczno-żywieniowe w zakresie diet leczniczych w chorobach dietozależnych i zaburzeń odżywiania oraz edukację żywieniową w zakresie zdrowego stylu żywienia. Oferujemy prelekcje, pogadanki oraz warsztaty dotyczące zdrowego odżywiania, szkolenia, wykłady. Poradnia wyposażona jest w nowoczesny sprzęt aparaturowy umożliwiający kompleksową i dogłębną ocenę hydratacji oraz stanu odżywienia osób w różnym wieku – zarówno zdrowych, jak i chorych, monitorowanie efektów dietoterapii, szacowanie ryzyka wystąpienia chorób zespołu metabolicznego, a więc oceny zdrowotności osób w różnym wieku. Szczegóły dotyczące funkcjonowania poradni znajdziecie Państwo na stronie www.poradnia.dietetyczna.uph.edu.pl.
Dziękuję za rozmowę.
dr hab. K. Antosik, profesor nadzwyczajny, kierownik Zakładu Dietetyki i Oceny Żywności, kierownik Poradni Dietetyczno Żywieniowej działającej przy Instytucie Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach.
MD