Pomiędzy rozumem i wiarą
W naszym Instytucie studiuje się nie tylko teologię, ale także filozofię; wiele przedmiotów jest ukierunkowanych na katechezę i ewentualne przyszłe prowadzenie katechezy. Studiując w IT, zdobywamy także stopień magistra. Jednakże w studiowaniu teologii nie chodzi tylko o zdobywanie wiedzy, poszerzenie horyzontów naukowych, czego dokonują w zasadzie wszystkie kierunki studiów na poziomie szkoły wyższej. Student naszej uczelni sięga po naukę Bożą, o czym świadczy już sama nazwa „teologia”, a więc trafia do szkoły Bożej, a to znaczy, że staje się uczniem Pana Boga, uczniem Jezusa Chrystusa. Przebywając w tej Bożej szkole, uczeń trudzi się zdobywaniem prawdziwej mądrości, a przy tym usiłuje osiągnąć ideał prawego życia. Stawanie się poprzez studiowanie teologii uczniem Chrystusa wyróżnia naszą uczelnię od innych szkół wyższych, nazwijmy je „świeckimi”, chociaż - jak wiemy - w początkach powstawania uniwersytetów wydział teologiczny był nieodzowny. W ten sposób uniwersytet nosił znamiona szlachetnego zdobywania wiedzy, także wiedzy o Bogu.
Instytut Teologiczny: poważnie to brzmi! Proszę w kilku zdaniach zaprezentować naszym czytelnikom ideę założenia tej uczelni.
Przemiany ustroju politycznego, jakie nastąpiły w Polsce po 1989 r. w następstwie bardzo trudnego dochodzenia do ugody społecznej, określanego jako rozmowy Okrągłego Stołu, postawiły Kościół katolicki wobec nowych wyzwań, zarówno na polu katechizacji, jak i budowania kultury chrześcijańskiej na drodze otwartego, aktywnego włączania się katolików do struktur politycznych i społecznych. Nowa sytuacja na tle ówczesnego eksperymentowania politycznego i gospodarczego bezlitośnie odsłaniała, jak bardzo dotkliwy jest brak przygotowanego do tych zadań, teologicznie uformowanego i zaangażowanego, chrześcijańskiego laikatu.
W wymiarze pastoralnym najbardziej palące braki zaznaczyły się na polu katechetycznym w 1990 r., kiedy do programów szkolnych powróciło w pełnym wymiarze nauczanie religii. Okazało się, że brakuje przygotowanych katechetów. Działające w tym czasie Instytut Wyższej Kultury Religijnej (w Siedlcach i w Parczewie), a później Diecezjalne Kolegium Teologiczne w Siedlcach o trzyletnim cyklu zajęć, były jedynymi ośrodkami w diecezji, które zajmowały się względnie systematyczną formacją teologiczną laikatu. W celu prawidłowego przygotowania katechetów – nauczycieli religii, w oparciu o dekret „Apostolicam Actuositatem” II Soboru Watykańskiego i konstytucję apostolską „Sapientia Christiana” (na podst. kan. 231 KPK), 6 sierpnia 1993 r. bp Jan Mazur powołał Instytut Teologiczny w Siedlcach. Wkrótce po erygowaniu biskup siedlecki podjął starania, aby doprowadzić do afiliacji tegoż Instytutu do Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie. Starania te zostały uwieńczone pozytywną decyzją Stolicy Apostolskiej, wyrażoną Dekretem Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego z 22 czerwca 1994 r.
Na miejsce funkcjonowania IT władze diecezjalne wyznaczyły tzw. dolny kościół przy parafii św. Józefa w Siedlcach, przy ul. Sokołowskiej 128 (obecnie ul. Sokołowska 124). Poświęcenie pomieszczeń oraz przekazanie ich przez parafię św. Józefa w użytkowanie Instytutu dokonało się 21 października 1995 r., po Mszy św. odprawionej przez biskupów: J. Mazura, Henryka Tomasika i Wacława Skomoruchę. W ceremonii otwarcia udział wzięli księża dziekani, władze PWT w Warszawie oraz wykładowcy IT.
Instytut Teologiczny jest pierwszą w historii diecezji siedleckiej uczelnią wyższą, w której studia teologiczne na poziomie wyższym mogą podjąć nie tylko osoby zakonne, ale również świeckie. Mimo że zauważalna jest tendencja do zmniejszania się liczby osób zainteresowanych studiami na kierunku teologicznym, to należy podkreślić, że od początku istnienia IT w Siedlcach do 2019 r. studia z uzyskaniem tytułu magistra teologii ukończyły 624 osoby.
Instytut ma długą tradycję obecności w regionie. Były lata „chude” i „tłuste”. Obecnie IT został reaktywowany. Dlaczego?
Decyzja bp. Kazimierza Gurdy o reaktywacji IT w 2018 r. podyktowana jest tym, że na przestrzeni najbliższych kilku lat duża grupa szkolnych katechetów nabędzie praw emerytalnych. Istnieje zatem konieczność przygotowania osób pragnących podjąć i gorliwie pełnić posługę nauczycieli religii w szkole.
Jaką ofertę edukacyjną ma Instytut?
W związku z potrzebą przygotowania osób świeckich i zakonnych do pracy w katechezie szkolnej proponujemy magisterskie niestacjonarne studia teologiczno-katechetyczne i – nowość – podyplomowe studia teologiczno-katechetyczne. Zajęcia odbywają się w trybie cotygodniowym (w każdą sobotę roku akademickiego) i mają formę wykładów oraz warsztatów.
Absolwenci podyplomowych studiów teologiczno-katechetycznych uzyskują przygotowanie pedagogiczne do nauczania religii, stanowiące dowód nabycia kwalifikacji nauczycielskich w rozumieniu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 1 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz porozumienia pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski oraz MEN z 3 kwietnia br.
Magisterium z teologii? – dlaczego nie… Czy może przydać się tylko potencjalnym nauczycielom – katechetom?
Studia w IT przeznaczone są dla osób świeckich, instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego oraz członków ruchów kościelnych. Oferta skierowana jest do każdego, kto pragnie pogłębić prawdę o Bogu, Kościele i świecie oraz umocnić chrześcijańską wizję rzeczywistości.
Na co pozwala ukończenie studiów teologiczno-katechetycznych?
Ukończenie studiów w zależności od ich rodzaju umożliwia: uzyskanie kwalifikacji do wykonywania posługi nauczyciela religii w przedszkolach, szkołach podstawowych oraz szkołach ponadpodstawowych; uzupełnienie przygotowania pedagogicznego i katechetycznego dla absolwentów teologii, np. brakujących przedmiotów katechetycznych oraz praktyk. Osobom, które nie planują pracy w szkole, studia pozwalają na pogłębienie wiedzy teologicznej.
Nie brakuje dziś osób, które podają pod wątpliwość sens i „naukowość” takiej dziedziny wiedzy, jak teologia. Jak odeprzeć tak sformułowane zarzuty?
Mówienie, że studenci są skarbem każdej uczelni, staje się już banalne, chociaż jest to niepodważalna prawda. Jej znaczenie nabiera na wartości, gdy weźmiemy pod uwagę każdorazową aktualną sytuację społeczeństwa. Otóż wielu ludzi, pragnąc pogłębiać swoją wiedzę, wybiera taki kierunek studiów, który im stwarza perspektywy dobrej pracy, awansu gwarantującego dobrą przyszłość. Dzisiaj, gdy Kościół jest tak bardzo atakowany, dla wielu wybór studiów teologicznych to z jednej strony wyraz ich wiary, a z drugiej – akt odwagi i niezrażania się insynuacjami kierowanymi przeciwko Kościołowi. I chwała tym odważnym, którzy podjęli trud studiowania teologii.
W naszym Instytucie studiuje się nie tylko teologię, ale także filozofię; wiele przedmiotów jest ukierunkowanych na katechezę i ewentualne przyszłe prowadzenie katechezy. Studiując w IT, zdobywamy także stopień magistra. Jednakże w studiowaniu teologii nie chodzi tylko o zdobywanie wiedzy, poszerzenie horyzontów naukowych, czego dokonują w zasadzie wszystkie kierunki studiów na poziomie szkoły wyższej. Student naszej uczelni sięga po naukę Bożą, o czym świadczy już sama nazwa „teologia”, a więc trafia do szkoły Bożej, a to znaczy, że staje się uczniem Pana Boga, uczniem Jezusa Chrystusa. Przebywając w tej Bożej szkole, uczeń trudzi się zdobywaniem prawdziwej mądrości, a przy tym usiłuje osiągnąć ideał prawego życia. Stawanie się poprzez studiowanie teologii uczniem Chrystusa wyróżnia naszą uczelnię od innych szkół wyższych, nazwijmy je „świeckimi”, chociaż – jak wiemy – w początkach powstawania uniwersytetów wydział teologiczny był nieodzowny. W ten sposób uniwersytet nosił znamiona szlachetnego zdobywania wiedzy, także wiedzy o Bogu.
Pogłębianie znajomości spraw Bożych i ludzkich pomaga ponadto studentom już teraz i w przyszłym życiu w odnajdywaniu właściwej odpowiedzi na poglądowy, etyczny, wręcz społeczny rozgardiasz. Studiowanie teologii stwarza możliwość posiadania mocnego moralnego kręgosłupa, czego nie gwarantują ani neoliberalizm, ani ponowoczesność tak dzisiaj lansowane, ani żadna inna ideologia. Posiadanie takiego mocnego kręgosłupa wnosi w nasze życie dużo pewności i pokoju.
Jak dziś mówić młodym ludziom o Panu Bogu, aby ich Nim zafascynować? By katecheza nie przegrywała konkurencji z innym szkolnymi zajęciami?
Aby odpowiedzieć na pytanie, jak mówić współczesnemu człowiekowi o Bogu, trzeba sobie ustawicznie uświadamiać, jaki jest ten człowiek. Jaka jest jego mentalność? Co go zasadniczo kształtuje? Jednym z najistotniejszych elementów skutecznego mówienia o Bogu jest odczytanie znaków czasu, właściwa ocena sytuacji. Truizmem jest mówienie o tempie przemian, ale trzeba pamiętać, że przemiany zachodzące w sferze polityczno-społecznej, kulturowej, cywilizacyjnej wpływają także na postawy religijne, sposób myślenia, wartościowanie. Nie powinno się zapominać o tak ważnych faktach tych przemian, jak narastająca sekularyzacja i dechrystianizacja współczesności. Idąc za sformułowaniem papieża Pawła VI z adhortacji „Evangelii nuntiandi”, szczególnie niebezpieczny jest sekularyzm ateistyczny propagujący w różnych odmianach postawy hedonistyczne, konsumpcyjne, podniesione do rangi najwyższego dobra i ostatecznego celu człowieka.
A zatem – jak mówić? Czasami jawi się pokusa szukania jak najskuteczniejszych duszpasterskich technik przepowiadania, docierania do człowieka za pomocą nowych technik jako panaceum na wszelkie niedostatki kontaktu Kościoła ze współczesnym człowiekiem. Nie będzie skuteczne przepowiadanie Kościoła, jeśli on sam nie będzie świadom swej tożsamości. Potrzebna jest ciągła krytyczna refleksja Kościoła o sobie, uważne patrzenie na swoje działania, na ich wiarygodność w oczach współczesnego pokolenia, zwłaszcza ludzi młodych. Młodzież współczesna, jak gdyby na przekór zjawiskom sekularyzacji i dechrystianizacji – szuka transcendencji, poszukuje sacrum. I w tym pełnym niepokoju poszukiwaniu nadprzyrodzonego wymiaru życia nie zawsze zwraca się ku Kościołowi. Coraz częściej zmierza w stronę różnych sekt. Z tego wynika, że przed Kościołem stoi pilny obowiązek wydobycia tej jego warstwy, jaką stanowi sacrum, umieszczenia jej na właściwym miejscu w obrazie Kościoła.
Trzeba wrócić do pierwocin chrześcijaństwa i przede wszystkim zrozumieć, jak to było możliwe, że kilkudziesięciu ludzi nawróciło przez kilkadziesiąt lat ówczesny świat cywilizacyjny. To, co było ich siłą, musi stać się siłą przepowiadających Dobrą Nowinę dziś. Ich językiem był język Ewangelii. Jest to język konkretów. A my dzisiaj zapomnieliśmy o języku miłości. Zbyt często słyszymy język pouczania, wyższości, a nawet ironii. Zbyt często prowadzimy walkę ideologiczną, a nie dialog Chrystusowy. Chrystus wszystkich umiłował i nikogo nie odrzucał. Mówiący o Bogu musi przejąć tę postawę, jeżeli chce być naśladowcą Chrystusa.
I na koniec: dlaczego warto studiować teologię? A jeśli tak, to dlaczego warto wybrać nasz Instytut?
Podstawowym zadaniem zarówno PWT w Warszawie, jak i IT w Siedlcach, a także wszystkich innych ośrodków naukowych, jest służba prawdzie. We współczesnym świecie prawda jest negowana, niektórzy mówią wprost o kryzysie prawdy – i, niestety, trzeba stwierdzić, że to fakt. Ma to daleko idące konsekwencje. Jako że ostatecznie prawda jest jedna, chociaż można przyjąć, że składa się na nią wiele prawd cząstkowych, a nawet i wielkich prawd człowieka, podawanie jej w wątpliwość jest podawaniem w wątpliwość Boga. Kryzys prawdy stanowi więc kryzys wiary.
Ważną rolę w służbie poszukiwania i głoszenia prawdy mają do odegrania ośrodki naukowe. Jako nauczyciele akademiccy i studenci Instytutu Teologicznego jesteśmy powołani, aby swoim życiem dawać przekonywujące świadectwo o relacji, jaka zachodzi pomiędzy rozumem i wiarą. Dla ludzi wierzących i poszukujących zarazem nie ma i nie może być sprzeczności między intelektem a ową najwyższą „wiedzą” dotyczącą Boga. I w takim właśnie duchu prowadzi swoją działalność naukowo-dydaktyczną nasz Instytut, w którym kultywuje się wiedzę, mądrość, motywację do kompetentnej służby społeczeństwu. I taką drogę ma przed sobą – drogę, którą wyznaczyli mu jego założyciele i twórcy, pracownicy i studenci, którą wyznacza mu także afiliacja do Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie.
Zapraszamy osoby chętne po maturze lub ukończonych studiach do podjęcia kształcenia w IT w Siedlcach. Szczegółowe informacje można uzyskać na stronie internetowej: www.it.siedlce.pl
Dziękuję za rozmowę.
Agnieszka Warecka