Niezłomni z Podlasia
Ks. płk Sławomir Niewęgłowski w homilii podkreślił, że „ci którzy bronili tej ziemi, obronili swe imię i honor, walcząc i oddając swe życie, chociaż przez lata byli zapomniani i szkalowani”. Ks. S. Niewęgłowski nawiązał do historii żołnierzy niezłomnych z oddziału por. Tadeusza Marczuka ps. Kurzawa, którzy 3 października 1946 r. w Szaniawach-Poniatach k. Trzebieszowa zatrzymali Mitropę, wojskowo- dyplomatyczny pociąg radziecki kursujący na trasie Moskwa - Warszawa - Berlin. Podczas postoju pociągu na dworcach żołnierze sowieccy napadali na podróżnych w celach rabunkowych. Zdarzały się gwałty, strzelano z okien do przypadkowych ludzi. Żołnierze por. T. Marczuka podczas akcji bez rozlewu krwi rozbroili i pozbawili mundurów ponad 200 żołnierzy Armii Czerwonej.
Dalsza część uroczystości odbyła się pod Pomnikiem Pamięci Żołnierzy AK-WIN, gdzie zostały złożone wieńce i odbył się Apel Pamięci. Do Szaniaw przybyła m.in. delegacja żołnierzy Sił Powietrznych Wojska Polskiego z Dęblina i Orkiestra Reprezentacyjna WP z Siedlec, przedstawiciele: władz państwowych i gminnych, Światowego Związku Żołnierzy AK Okręg Warszawa Wschód, Koło Łuków i Koło Trzebieszów, członkowie Międzynarodowego Stowarzyszenia Rajd Katyński i rodziny uczestników tamtych wydarzeń: rodzina śp. Franciszka Michaluka ps. Polny, śp. Zygmunta Radźki ps. Alina, por. T. Marczuka ps. Kurzawa oraz licznie zgromadzeni mieszkańcy gminy Trzebieszów.
Pamięci poległych żołnierzy
Gości powitała Danuta Kornas, dyrektor SP w Szaniawach-Poniatach: – Spotykamy się dzisiaj na uroczystości upamiętniającej Akcję Mitropa. To właśnie w tym miejscu 73 lat temu doszło do bezkrwawego rozbrojenia żołnierzy Armii Czerwonej przez działający na Podlasiu oddział AK-WiN pod dowództwem por. T. Marczuka ps. Kurzawa – podkreśliła. Uczestników obchodów przywitał również wójt gminy Trzebieszów, a historię bohaterskiego oddziału przypomniał w swoim wystąpieniu Andrzej Nurzyński, przewodniczący rady gminy.
Po złożeniu kwiatów wojskowa orkiestra odegrała utwór „Śpij kolego” – pamięci poległych żołnierzy. Zostały wręczone pamiątkowe dyplomy. Uroczyste odprowadzenie asysty honorowej i pocztów sztandarowych zakończyło obchody 73 rocznicy Akcji Mitropa.
Akcja Mitropa była widocznym symbolem oporu Polaków wobec odgórnie narzuconej totalitarnej władzy. Sowieci mieli dostać sygnał, że naród polski nigdy nie pogodzi się postanowieniami konferencji pokojowej w Jałcie 1945 r. i oddanie na łup znienawidzonego wroga. Wobec tak ogromnej kompromitacji sowieckie władze postanowiły rozprawić się definitywnie z oddziałem „Kurzawy”. Do walki z partyzantami skierowano liczne zastępy KBW, MO, UB a także NKWD z całego Podlasia. 5 października po długim pościgu okrążono siły porucznika T. Marczuka. Jednostki przeciwnika miały ogromną przewagę liczebną; po krótkiej, lecz niezwykle zaciętej wymianie ognia oddziały partyzanckie „Kurzawy” i „Polnego” zostały rozbite. W walce z komunistami zginęło wielu WiN-owców, ale także przeszło 50 żołnierzy NKWD i UB. Por. T. Marczuk został ranny i trafił do komunistycznej niewoli. Za swoją niezłomną postawę wobec reżimu komunistycznego był wielokrotnie przesłuchiwany i torturowany, przetrzymywany w specjalnym więzieniu na oddziale psychiatrycznym. Zmarł w 1972 r., licząc zaledwie 49 lat.
MK