Skwer, dęby i pamięć dla Eichlerów
To przypadek sprawił, że protoplasta rodu zainteresował się Międzyrzecem Podlaskim i osiadł tu na stałe. W Międzyrzecu już po raz drugi obchodzony jest Rok Rodziny Eichlerów. - Minęło 20 lat od ostatnich obchodów, ale jako działacze Towarzystwa Przyjaciół Nauk poczuliśmy głód wiedzy o dokonaniach tej rodziny. Jeszcze raz przywołujemy najważniejsze wydarzenia z życia Eichlerów, aby przybliżyć lokalnej społeczności ich wartości, zasługi i osiągnięcia - tłumaczy regionalista Adam Szulik.
18 marca podczas uroczystej sesji międzyrzecka rada miasta podjęła uchwałę o nadaniu nowo powstającemu skwerowi nazwy Rodziny Eichlerów. – Pamięć o ludziach, którzy byli ważni dla tego miasta, to nasz obowiązek. Wiemy już o ich badaniach i zasługach dla Polski czy Europy, ale istotne jest też to, jakimi byli ludźmi i jak ważne dla nich okazało się działanie na gruncie lokalnym. Eichlerowie żyli w innej Polsce niż my dzisiaj, nie przeszkadzało im to jednak, aby tę lokalną społeczność wspierać, rozwijać i angażować się w nią – podkreśla Paweł Łysańczuk, burmistrz Międzyrzeca Podlaskiego. – Żyjąc w naszym mieście i rozwijając naukę, Eichlerowie stworzyli wizerunek Międzyrzeca jako miejscowości, gdzie rodzą się talenty i idee. Życzę nam wszystkim, byśmy te idee obywatelskości i zaangażowania na rzecz lokalnej społeczności wcielali w życie. Przed nami wiele wydarzeń. Mam nadzieję, że najbliższy rok udowodni, że jesteśmy godni tego dziedzictwa – dodał.
Bogactwo tematów
Po sesji odbyła się konferencja popularnonaukowa. Prezes TPN Andrzej Kurenda mówił o Międzyrzecu Podlaskim z czasów Eichlerów. Dokonania mykologiczne Bogumira Eichlera oraz tereny jego badań zreferował prof. Andrzej Grzywacz ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, zaś o rodzinie Eichlerów na podstawie archiwaliów Muzeum Farmacji w Warszawie opowiedzieli przedstawiciele placówki: Kamila Utrata i Marek Łuszczyk. Temat zastosowania współczesnych technologii w amatorskich obserwacjach botanicznych przedstawił Hubert Sobowicz z Nadleśnictwa Ostrowiec Świętokrzyski, z kolei dr hab. Paweł Marciniuk i Adam Szulc z Uniwersytetu w Siedlcach omówili wyjątkowe gatunki roślin odkryte przez Eichlera. Na koniec dr Kasper Jakubowski, dyrektor merytoryczny Forest Maker, opowiedział o bioróżnorodności w kontekście planowanych nasadzeń na skwerze Eichlerów.
Po konferencji na terenie parku Potockich posadzono dęby upamiętniające Karola Ferdynanda, Bogumira i Witolda Eichlerów.
Aptekarz z zasadami
Urodzony w 1792 r. w Bydgoszczy Karol Ferdynand Eichler był znanym w Królestwie Polskim aptekarzem. Służył też jako żołnierz w kampanii napoleońskiej w 1812 r. Po klęsce Napoleona powrócił do Warszawy, gdzie ukończył studia farmaceutyczne. Za największe szczęście w życiu zawodowym uważał współpracę z prof. Józefem Celińskim w aptece nadwornej królewskiej.
O zainteresowaniu się K.F. Eichlera Międzyrzecem Podlaskim zadecydował przypadek. W 1819 r. do J. Celińskiego przybyła delegacja z Międzyrzeca z prośbą, by profesor skierował do miasta uzdolnionego aptekarza. Po kontroli istniejącej apteki Eichler stwierdził, że jest ona prowadzona karygodnie. Tymczasem samo miasto bardzo mu się spodobało. A ponieważ marzył o własnej aptece, postanowił wykupić istniejącą i osiedlić się w Międzyrzecu na stałe. Sprowadził też poślubioną w 1820 r. w Warszawie Fanny Matyldę z Hoefftów.
Karol sam uprawiał zioła potrzebne do wyrobu medykamentów. W latach 1829-1830 utworzył przy aptece laboratorium. Walczył z cholerą, która trzykrotnie opanowała miasto. Tym samym ratował życie nie tylko Polakom, ale i carskim żołnierzom, za co otrzymał od władz rosyjskich szlachectwo. W 1945 r. otworzył w Międzyrzecu fabrykę wody kolońskiej, którą prowadził jego syn Edward. Była jedną z najstarszych pozawarszawskich firm i wyrabiała znakomitej jakości wody kwiatowe i leśne.
W 1847 r. K.F. Eichler napisał „Instrukcję dla mojej apteki” – pierwszy polski kodeks aptekarza. Miał 11 dzieci. Córka Jadwiga Helena poślubiła lekarza wojskowego. Józef Pankiewicz – malarz oraz Eugeniusz Pankiewicz – muzyk i kompozytor, byli synami Jadwigi i wnukami Karola.
Pozostawiony pamiętnik
K. Eichler pozostawił potomnym rękopis „Bieg życia mój”, w którym skrupulatnie opisywał swoje losy na tle wydarzeń historycznych. Pamiętnik obejmujący lata 1808-1852 znajduje się obecnie w zasobach warszawskiego Muzeum Farmacji. Słynny farmaceuta i społecznik zmarł w 1855 r.
– W „Rocznikach Międzyrzeckich” opublikowano wiele artykułów na temat działalności Eichlerów. Moje zainteresowanie wzbudziła postać syna Karola – Bogumira, powstańca styczniowego, samouka, badacza przyrody, a w szczególności grzybów. Jego prace opublikował po łacinie w 1905 r. badacz włoski – znany mykolog Giacomo Bresadola. Dzięki łacinie publikacja Eichlera zaistniała na stałe w świecie nauki – podkreśla Grażyna Puszkarska, krajoznawca, członkini komitetu organizacyjnego obchodów Roku Rodziny Eichlerów.
Sukcesorem apteki po śmierci Karola był jego syn Edward. W 1905 r. rodzinne dobra zostały sprzedane i Eichlerowie przenieśli się do Pabianic. – W świecie nauki, jak również publicznej działalności na upamiętnienie zasługuje również syn Edwarda – Witold, lekarz, społecznik i badacz przyrody – dodaje Puszkarska.
Obserwator przyrody
Bogumir Eichler studia techniczne rozpoczął w 1862 r. w Magdeburgu. Jednak wydarzenia roku 1863 skłoniły go do powrotu do kraju i wstąpienia w szeregi powstańców. Jego udział w zrywie niepodległościowym ukarany został wieloletnim zakazem opuszczania Międzyrzeca. Oznaczało to przekreślenie szans na dalsze studia zagraniczne. Tymczasem wrodzone zdolności rysunkowe pomogły Bogumirowi w nauce techniki miernictwa. Został geometrą, a wyjazdy w teren wzbudziły w nim zainteresowanie przyrodą.
B. Eichler zbadał praktycznie cały roślinny świat okolic Międzyrzeca. W 1883 r. w „Pamiętniku fizjograficznym” opublikowano doskonałe spisy roślin kwiatowych, paprotników, mchów, wątrobowców, porostów i glonów. Badacz przyrody zajął się też grzybami zebranymi na Podlasiu. Był bystrym obserwatorem wszelkich zjawisk przyrodniczych.
Zmarł 20 listopada 1905 r. w Warszawie. Pochowany został na międzyrzeckim cmentarzu.
Znaczący dorobek
W zbiorach Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej w Warszawie znajdują się archiwalia związane z działalnością kolejnych przedstawicieli rodu Eichlerów: pamiętnik oraz instrukcja prowadzenia apteki Karola Ferdynanda, notatnik z przepisami wód kolońskich i wód kwiatowych Edwarda (1845-1912), wspomnienia, korespondencja oraz rysunki Witolda (1874-1960), a także inne dokumenty związane z historią rodziny. – Stanowią one świadectwo wielu wydarzeń historycznych, takich jak bitwa pod Borodino oraz bitwa nad Berezyną w 1812 r., epidemie cholery w Międzyrzecu Podlaskim czy manifestacja patriotyczna w Warszawie w 1894 r. – wyjaśnia Kamila Utrata, adiunktka MF. – Rękopisy Karola Ferdynanda i Edwarda przybliżają realia pracy ówczesnych aptekarzy i dotykają wielu tematów, które Muzeum Farmacji realizuje na ekspozycji oraz podczas zajęć edukacyjnych (m.in. sposoby wytwarzania leków, walka z chorobami zakaźnymi, ziołolecznictwo, balneologia). Kolejnych przedstawicieli rodu charakteryzował patriotyzm, zaangażowanie w sprawy społeczne, ciekawość wobec świata, a także talent plastyczny. Te wyjątkowe cechy sprawiły, że rodzina Eichlerów trwale wpisała się w historię Międzyrzeca Podlaskiego, Pabianic oraz Warszawy, a ich dorobek zawodowy jest znaczący dla wielu dziedzin, przede wszystkim farmacji, botaniki, mykologii i entomologii – podsumowuje.
Marta Muszyńska