Aktywny umysł to lepsze życie
- Seniorzy, którzy dbają o kontakty społeczne, są aktywni fizycznie i uprawiają gimnastykę umysłu, dłużej cieszą się dobrą pamięcią - przekonuje Ela Koc, pedagog osób dorosłych, prowadząca warsztaty „Aktywizacja umysłu to lepsza jakość życia” organizowane przez Centrum Wolontariatu Caritas Diecezji Siedleckiej. I dodaje: - Pokutuje twierdzenie, że senior niewiele może, niewiele umie, niewiele mu potrzeba. Nieprawda! To drugi, piękny etap życia. Trzeba tylko umieć zapanować nad pewnymi procesami, które wraz z wiekiem zachodzą w naszym organizmie.
A można je spowolnić przez własną aktywność, działalność ruchową i umysłową. Główną przyczyną problemów z pamięcią u seniorów jest wiek i słabnące wraz z nim funkcje naszego mózgu. Z biegiem czasu w mózgu nieuchronnie zachodzą zmiany. Zmniejsza się obecność jego tkanek budulcowych – istoty białej i szarej, obniża się liczba połączeń między komórkami mózgowymi i spada tempo reakcji neurochemicznych. Do tego dochodzi osłabienie przepływu krwi. Skutkuje to często wolniejszym myśleniem, refleksem, zapamiętywaniem i działaniem. Na pogorszenie pamięci mają również wpływ choroby wieku podeszłego, a także niewłaściwy styl życia: zła dieta, niedobór witamin i mikroelementów, spożywanie nadmiernej ilości alkoholu, brak snu, zbyt niska aktywność fizyczna, stres, zmiany dziennego rytmu.
Problemy z pamięcią u seniorów przejawiają się w różny sposób. Mogą to być trudności z zapamiętywaniem lub przypominaniem sobie potrzebnych informacji, problemy z koncentracją uwagi i zrozumieniem słów, zachwiania dotyczące orientacji przestrzennej, problemy w myśleniu abstrakcyjnym, wolniejszy refleks i kojarzenie. Do tego dochodzą częste sytuacje, kiedy jakieś słowo ma się dosłownie „na końcu języka” i nie można go sobie przypomnieć, powtarzanie się, czyli wielokrotne opowiadanie tej samej historii lub dowcipu czy zapominanie o zapłaceniu rachunków. – Na początku może to wyglądać niepozornie. Przykładowo zapominamy, gdzie położyliśmy klucze albo oglądamy jakiś program w telewizji i po chwili nie wiemy, co włączyliśmy. Zdarzyć się może, że z kimś się umówimy, ale pomylimy datę i godzinę. To nie jest nic strasznego, takie rzeczy mogą się zdarzać. Jednak jeśli nad tym się nie pochylimy, to takie sytuacje mogą się nasilać – tłumaczy E. Koc.
Spacer zamiast przejażdżki
Mimo że z biegiem lat pamięć człowieka ulega pogorszeniu, nie jest to jednak proces, nad którym nie można zapanować. Z pomocą przychodzi tu codzienna gimnastyka umysłu. Zmuszając mózg do codziennej porcji wysiłku, sprawiamy, że dłużej zachowuje on swoją sprawność i gotowość podjęcia nowych wyzwań intelektualnych.
Czytanie książek to jeden ze sposobów pozytywnego oddziaływania na umysł seniora. Wpływa korzystnie na pracę mózgu i zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera. – Książka pobudza bardzo liczne obszary mózgu, m.in. odpowiedzialny za pamięć oraz za zmysły słuchu, wzroku i dotyku. Z kolei czytanie prasy pobudza dodatkowo zainteresowanie seniora aktualnymi wydarzeniami. Znakomitym ćwiczeniem zmuszającym do przywoływania faktów i kojarzenia jest rozwiązywanie krzyżówek. Innym rodzajem ćwiczenia umysłu jest unikanie rutyny. Od czasu do czasu można na przykład wrócić do domu inną drogą niż zwykle. Możemy też dla odmienności zamiast prawej używać lewej ręki – wylicza pedagog.
Ogromny wpływ na zachowanie sprawności umysłowej w starszym wieku ma też regularna aktywność fizyczna. – Nie trzeba być od razu sportowcem. Dopasujmy formy i natężenie ruchu do możliwości naszego organizmu. Nie stawiajmy za wysoko poprzeczek. To, że koleżanka codziennie biega 10 km, nie znaczy, że ja też muszę to robić. Czasami wystarczy wybrać dłuższą drogę do sklepu albo pójść pieszo na działkę, zamiast wsiąść do autobusu. Dobrym pomysłem jest też spacer z kijkami. Ruch oczyszcza tzw. pole myślowe, zmniejsza stres, dotlenia mózg – wyjaśnia E. Koc.
Badania naukowe dowiodły, że zdrowa dieta również spowalnia procesy starzenia się mózgu i obniża ryzyko rozwoju demencji starczej. Jednocześnie wpływa korzystnie na układy krążenia i nerwowy.
Mózg lubi towarzystwo
Pomocne może okazać się także spróbowanie nowego hobby. – Podjęcie nowego wyzwania każdorazowo silnie pobudza szare komórki i równomiernie aktywizuje wszystkie obszary i funkcje mózgu. Warto sobie przypomnieć, jakie mieliśmy wcześniej zainteresowania albo o czym marzyliśmy, ale nie mieliśmy na to czasu z powodu obowiązków, różnych spraw. W dojrzałym wieku można zacząć malować czy pisać wiersze. Gdy uczymy się czegoś nowego, w naszym mózgu automatycznie powstają nowe połączenia między neuronami, tworząc struktury, w których magazynowana jest nowa wiedza – tłumaczy pedagog.
Również kontakt z drugim człowiekiem ma ogromne znaczenie dla mózgu. – Mózg kocha towarzystwo i relacje społeczne. Z wiekiem pojawiają się pewne cechy, które nie ułatwiają nam zdrowych relacji międzyludzkich: uszczypliwość, złośliwość, niecierpliwość. To nie znaczy, że zaczynam się robić złym człowiekiem. Trzeba po prostu nad tym zapanować, a spotkania z innymi osobami świetnie się sprawdzą – zwraca uwagę E. Koc.
Również podjęcie działalności społecznej pozwoli dłużej zachować młodość umysłową i fizyczną. – Badania dowodzą, że wolontariat seniorów ma niezliczone korzyści psychologiczne dla wszystkich zaangażowanych stron. W Caritas mamy dużo wolontariuszy w dojrzałym wieku. Taka sprawność również bardzo korzystnie działa na nasz umysł. My coś z siebie dajemy, ale i otrzymujemy – uwrażliwia pedagog.
Caritas i aktywizacja seniorów
Z propozycją skierowaną do seniorów wyszło Centrum Wolontariatu Caritas Diecezji Siedleckiej, które organizuje cykl warsztatów pt.: „Aktywizacja umysłu to lepsza jakość życia”. Podczas warsztatów uczestnicy zdobywają wiedzę o aktywizacji umysłu i dowiadują się, jak utrzymać dobrą kondycję mózgu. Pierwsze spotkanie pt. „Profilaktyka procesu starzenia” odbyło się 14 września. Seniorzy mieli okazję zrozumieć proces starzenia i sposoby, jak go spowalniać. Usłyszeli, jak ważna jest profilaktyka, która może wielu negatywnym zmianom organizmu psychofizycznym zapobiec lub zmniejszyć powstałe szkody.
– Zapoznanie się i zaakceptowanie, że starzenie jest procesem naturalnym, jest niezwykle ważne, ale poprzez własną aktywność umysłową, czynny tryb życia, stworzenie nowych dobrych nawyków można zachować piękną jakość życia na długie lata – zwraca uwagę E. Koc. I dodaje, że celem spotkań jest wyciagnięcie seniorów ze strefy komfortu. – Aby przyszli do nas, spotkali się w grupie, poznali nowe osoby, dowiedzieli się czegoś nowego. A kiedy zadbamy najpierw o siebie, łącznie ze sprawnością psychofizyczną i umysłową, to wówczas będziemy silniejsi, mądrzejsi, mogący wesprzeć innych.
Pedagog podkreśla, że zakończenie etapu pracy zawodowej to początek pracy nad sobą. – Jeśli rozleniwimy siebie, ciało i umysł, to za chwilę będziemy potrzebować wsparcia instytucji pomocowych, większego zaangażowania naszych dzieci, naszej rodziny. A przecież im dłużej jesteśmy samodzielni, tym dłużej mamy lepszą jakość życia – podkreśla.
Bardzo ważne jest oswojenie się ze starością. Bo, jak zaznacza E. Koc: – Niektórzy negują albo nie chcą przyjąć do wiadomości faktu, że się starzeją. Tymczasem trzeba się pogodzić, zaakceptować i zrozumieć ten proces. Nie każdemu dane jest się zestarzeć. Trzeba to unieść, docenić i z godnością przez to przejść. Każda zmarszczka, każda bruzda to nasze przeżycia, doświadczenia, znak naszej radości, miłości, rozterek czy problemów – rozwiązanych, skoro tu nadal jesteśmy…
Terminy warsztatów edukacyjno-aktywizujących pt.: „Aktywizacja umysłu to lepsza jakość życia”:
28 września – „Jak zadbać o sprawność umysłową?”;
5 października – „Twój mózg potrzebuje towarzystwa”;
26 października – „Pamięć wymaga treningu”;
9 listopada – „Koncentrację można ćwiczyć”;
23 listopada – „Siła mózgu to styl życia”.
Zajęcia odbywają się w sali przy ul. Katedralnej 5/4 w Siedlcach. Początek spotkań zawsze o 16.00.
Więcej szczegółów i zapisy: Beata Prokurat, koordynator Centrum Wolontariatu Caritas Diecezji Siedleckiej w Siedlcach, ul. Bp. I. Świrskiego 57, tel. 510-756-437.
HAH