Bezpieczny początek
Współczesna produkcja rolna nie obejdzie się bez stosowania preparatów pozwalających nie tylko na zbiór większych plonów, ale i ochronę ich przed szkodnikami czy chorobami. W zależności od rodzaju upraw to nawet kilkadziesiąt zabiegów w skali roku z użyciem specjalistycznych środków ochrony roślin czy nawozów. Czym one są? - Nawozy, najogólniej mówiąc, to materiały pochodzenia naturalnego albo wytwarzane przez człowieka w procesach chemicznych - tłumaczy Anna Majchrowska-Safaryan z Instytutu Rolnictwa i Ogrodnictwa Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. - Dostarczają one do gleby składniki pokarmowe, które są niezbędne do prawidłowego wzrostu i plonowania uprawianych roślin, a także polepszenia właściwości fizycznych, fizykochemicznych, chemicznych oraz biologicznych gleby.
Nawozy mineralne dostarczają składniki bezpośrednio przyswajane przez rośliny lub też takie, których przyswojenie jest możliwe po niewielkich przemianach zachodzących w glebie. Pestycydy natomiast to bardzo obszerna grupa zróżnicowanych związków chemicznych, które przede wszystkim, ale nie wyłącznie, stosowane są jako środki ochrony roślin. Wśród pestycydów wyróżnić możemy środki grzybobójcze (fungicydy), owadobójcze (insektycydy), zwalczające chwasty (herbicydy) czy też regulatory wzrostu roślin, które chronią je przed agrofagami.
Szkolenie pomoże
Przy takim zróżnicowaniu preparatów, rolnik musi pamiętać nie tylko o ich przeznaczeniu, ale także zasadach stosowania, utylizacji, przelicznikach itp. Pomocne są w tym szkolenia, jakie organizuje m.in. Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego. – Rolnicy są zobowiązani do udziału w szkoleniach chemizacyjnych chociażby z tego względu, że co pięć lat muszą mieć uaktualnione zaświadczenie odbycia takiego kursu, które jest niezbędne do zakupu środków ochrony roślin – tłumaczy Karol Kłopot, główny specjalista ds. warzywnictwa zespołu produkcji ogrodniczej.
Szkolenia mają nie tylko kształcić rolników rozpoczynających pracę z tymi preparatami, ale także przypominać oraz aktualizować wiedzę w tym zakresie. – Tłumaczymy, jak je stosować zgodnie z dobrą praktyką, zasadami BHP, jednocześnie dbając o środowisko – podkreśla K. Kłopot. – To bardzo ważne kwestie i widzimy, że rolnicy wykazują duże zainteresowanie, kiedy wprowadzane są zmiany, np. dany preparat zostaje wycofany. Wówczas pytają: co w zamian? Bo niektóre środki nie mają zamienników z tą samą substancją czynną i pojawia się problem, który pomagamy rozwiązać.
Kto słucha, ten wie
Ponieważ środki ochrony roślin posiadają zdolność kumulowania się w organizmie i nawet kontakt ze śladową ilością substancji może być groźny dla zdrowia, stosowanie się do zasad używania oraz higieny pracy są niezmiernie ważne. Niestety, zdarzają się osoby, które do tematu podchodzą z lekceważeniem. – Uważają, że już wszystko wiedzą, nie muszą się niczego już uczyć, a tak nie jest – przyznaje K. Kłopot. – Zmieniają się zasady, wchodzą nowe rozporządzenia, odległości stosowania niektórych środków ochrony roślin od dróg, cieków wodnych, obszarów Natura 2000, pasiek itp. i dlatego takie szkolenia co pięć lat są uzasadnione i bardzo ważne – tłumaczy, dodając, że niektórzy rolnicy rzeczywiście przychodzą po zaświadczenia, ale wówczas wszystko weryfikuje życie, bo np. kontrole Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa są w stanie wykryć nieprawidłowości, np. używanie środków ochrony roślin wycofanych z użycia.
Żadna substancja nie jest bezpieczna
Nie ulega wątpliwości, że środki ochrony roślin powinny być skuteczne w zwalczaniu szkodników, nieszkodliwe dla otoczenia, ulegać rozkładowi po czasie skutecznego działania, ale nie na tyle długo, by mogły zagrozić otoczeniu, a także nie ulegać bioakumulacji, czyli nie gromadzić się w organizmach żywych. Ale nawet przepisy nie gwarantują bezpieczeństwa, jeśli dany preparat nie będzie używany zgodnie z jego przeznaczeniem oraz instrukcją. Żadna substancja użyta w dużej ilości nie jest bezpieczna, a twierdzenie, że istnieją prawie nieszkodliwe środki ochrony roślin, wprowadza w błąd. Przeciętny Kowalski nie ma ani specjalistycznej wiedzy, ani pełnej informacji o składzie jakościowym czy ilościowym stosowanego czynnika chemicznego. Dlatego tak ważne jest czytanie etykiet oraz ulotek producenta. Zasady przekazania informacji o szkodliwości środków ochrony roślin określa ustawa o środkach ochrony roślin, w myśl której do każdego opakowania musi być dołączona etykieta. Dodatkowe informacje można uzyskać z broszur wydawanych przez producentów oraz z karty charakterystyki niebezpiecznej mieszaniny chemicznej. Także na stronach ministerstwa rolnictwa dostępna jest wyszukiwarka środków ochrony roślin, która umożliwia uzyskanie dostępu do elektronicznej wersji etykiety.
Jak informuje Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa, z dniem 4 maja 2023 r. zostaje przywrócony obowiązek posiadania ważnych zaświadczeń o ukończeniu szkoleń w zakresie środków ochrony roślin oraz obowiązek badania sprzętu do stosowania środków ochrony roślin. Przepisy były zawieszone z powodu pandemii Covid-19.
3 PYTANIA
Marek Zając – kierownik Samodzielnego Referatu Prewencji, Rehabilitacji i Orzecznictwa Lekarskiego KRUS Oddział Siedlce
Dlaczego podczas pracy ze środkami ochrony czy nawozami ważne jest odpowiednie zabezpieczenie rolnika?
Ponieważ środki ochrony roślin posiadają zdolność kumulowania się w organizmie i nawet kontakt ze śladową ilością substancji może być groźny dla zdrowia. Dobrą praktyką podczas takiej pracy jest używanie odpowiednio dobranych środków ochrony indywidualnej, pozwalających ograniczyć kontakt z substancją. Ich rodzaj zależy od klasyfikacji w zakresie toksyczności stosowanego preparatu. Używane środki ochrony indywidualnej muszą być certyfikowane, czyli oznakowane symbolem CE.
O czym trzeba pamiętać po skończeniu pracy?
Bezpośrednio po wykonanym zabiegu środkami ochrony roślin należy zdjąć odzież ochronną, włącznie z bielizną, umyć się wodą z mydłem oraz przepłukać usta wodą pitną. Odzieży roboczej nie można prać z innymi ubraniami.
Dlaczego przestrzeganie tych zasad jest tak ważne?
Środki ochrony roślin posiadają zdolność kumulowania się w organizmie, a więc nawet kontakt ze śladową ilością substancji może być groźny dla zdrowia. Objawy zatrucia są często mylone z objawami innych chorób. Środki te powodują głównie osłabienie, zmęczenie, alergiczne reakcje skóry, utrudnioną widoczność, prowadzą do zmian martwiczych wątroby, schorzeń naczyniowych oraz porażeń układu nerwowego. Symptomy zatrucia środkami ochrony roślin nie muszą być widoczne od razu, mogą pojawić się dopiero po pewnym czasie.
Monika Grudzińska