Biodro do naprawy
- Choroba zwyrodnieniowa jest drugą po chorobach serca przyczyną inwalidztwa. Wprawdzie nie zagraża życiu, ale w znacznym stopniu ogranicza funkcjonowanie człowieka - mówi Dariusz Pilipiuk, ordynator oddziału urazowo-ortopedycznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Białej Podlaskiej. - Narastające dolegliwości bólowe i ograniczenie możliwości poruszania się prowadzą do izolacji pacjenta i w istotny sposób wpływają na jego funkcjonowanie. Możliwości leczenia, jakie daje dzisiaj protezoplastyka stawu biodrowego, nie tylko w istotny sposób znoszą dolegliwości bólowe i poprawiają sprawność, ale też umożliwiają dalsze pełne funkcjonowanie, łącznie z kontynuacją pracy zawodowej.
Jakie są wskazania do wszczepienia endoprotezy?
Podstawowym wskazaniem do wszczepienie protezy są dolegliwości bólowe związane ze stawem biodrowym, których najczęstszą przyczyną są zwyrodnienia. W czasie tego zabiegu zwykle uzyskujemy poprawę funkcji stawu, jeżeli wcześniej były jakieś ograniczenia jego ruchomości. Operacja ta nie jest zabiegiem ratującym życie i wymaga podjęcia wspólnej decyzji przez lekarza i pacjenta. Gdy ból narasta, wymaga przyjmowania coraz większej ilości leków, okresy remisji są coraz rzadsze, pojawia się też ból nocny – to oznaki, że czas poważnie rozważyć taką opcję leczenia. Operacje wszczepienia protezy wykonuje się również w złamaniach szyjki kości udowej – umożliwiają one szybkie rozpoczęcie usprawniania pacjenta, łącznie z możliwością chodzenia. W tych sytuacjach można traktować je jako zabiegi ze wskazań życiowych.
Jakiej grupy wiekowej dotyczy najczęściej zwyrodnienie stawu biodrowego?
Choroba zwyrodnieniowa rozwija się wraz z wiekiem i znacznie częściej dotyczy kobiet. Około 9% ludzi po 45 roku życia ma objawy choroby zwyrodnieniowej biodra i odsetek ten narasta wraz z wiekiem. Znacznej części osób dotyczy przypadek tzw. coxartrozy idiopatycznej, której przyczyny nie jesteśmy wstanie wskazać.
Wśród czynników sprzyjających chorobie zwyrodnieniowej wymienia się przebyte urazy choroby stawów otyłość, choroby metaboliczne, jak cukrzyca czy schorzenia tarczycy, reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycę, hemofilię i przeciążenie stawu poprzez zwiększoną aktywność. W grupie „sprawców” choroby zwyrodnieniowej jest również niedobór estrogenów, co może decydować o tym, że znacznie częściej dotyka ona kobiet niż mężczyzn.
Z punktu widzenia pacjenta operacja protezoplastyki stawu biodrowego jest zabiegiem bardzo inwazyjnym, skomplikowanym, w związku z czym rodzi wiele obaw. Czy słusznie?
Taka operacja jak każdy zabieg obarczona jest ryzykiem powikłań. Żeby je zminimalizować, staramy się pacjenta odpowiednio przygotować do zabiegu. Jednym z częstszych powikłań jest infekcja, dlatego przed położeniem się na oddziale należy wyleczyć wszystkie potencjalne źródła zakażenia, co wiąże się m.in. z wizytą u stomatologa czy wizytą u ginekologa w przypadku kobiet – celem wykluczenia infekcji. Oczywiście wszelkie ostre infekcje i otwarte rany dyskwalifikują na czas leczenia i rekonwalescencji. Pacjentom z chorobami przewlekłymi, np. chorym na cukrzycę, osobom przyjmującym leki przeciwkrzepliwe, przed zabiegiem zalecamy również kontrolę u lekarza prowadzącego, co może wiązać się czasami ze zmianą leczenia na czas okołooperacyjny. W okresie okołooperacyjnym stosujemy profilaktykę przeciwzakrzepową i antybiotykową. Po zabiegu wydawane są zalecenia związane z ograniczeniem ryzyka zwichnięć protezy, czego pacjent winien być świadomy, podejmując decyzję o leczeniu. W początkowym okresie wiąże się to z zakazem niskiego siadania, zakładania nogi na nogę, spania na plecach, jak też koniecznością zabezpieczania operowanej kończyny w odwiedzeniu.
Czym grozi odkładanie operacji „na później”?
Niestety choroba zwyrodnieniowa ciągle postępuje, prowadząc do nasilenia dolegliwości bólowych i coraz większego upośledzania funkcji stawu, ograniczenia jego ruchu, narastania deformacji, co z kolei wiąże się z osłabieniem mięśni. Odkładanie operacji na bliżej nieokreślona przyszłość zmusza do stosowania coraz większej ilości leków przeciwbólowych, co pociąga za sobą działania niepożądane, i prowadzi do coraz mniejszej aktywności pacjenta, a nawet wycofywania się z życia społecznego. Opóźnianie decyzji o operacji może prowadzić do większych trudności zabiegu operacyjnego – wydłuża się jego czas, a po zabiegu wydłuża się powrót do pełnej aktywności.
Jak długo trwa, zanim pacjent stanie na nogi?
Usprawnianie rozpoczynamy jak najwcześniej po zabiegu. Już w pierwszej dobie po operacji rozpoczynamy pionizację pacjenta, uczymy go chodzić przy balkoniku, potem o kulach, zezwalamy też na podpieranie się na operowanej nodze. Pobyt w szpitalu trwa ok. trzech do pięciu dni. Gojenie rany operacyjnej to ok. dziesięć dni. Pierwszą kontrolę w poradni planujemy po mniej więcej dwóch miesiącach. Powrót do pełnej sprawności zajmuje trzy do sześciu miesięcy w zależności od możliwości pacjenta.
Co jest najtrudniejsze w procesie rekonwalescencji? Z jakich aktywności, mając endoprotezę biodra, trzeba zrezygnować?
Niestety proteza – jak każda maszyna – narzuca pewne ograniczenia. Im bardziej się będzie o nią dbało, tym większa szansa że dłużej nam posłuży. Nie zalecamy nadmiernego jej przeciążenia, dźwigania ciężarów, długodystansowych biegów. Z niektórych aktywności należny zrezygnować, np. z kopania ogródka czy kucania, a inne trzeba ograniczyć. Warto wcześniej zadbać np. o zakup specjalnej nakładki na sedes. Pacjenci dostają szczegółowe instrukcje przy wypisie ze szpitala co do dalszych zaleceń, a w trakcie pobytu w szpitalu i na rehabilitacji prowadzona jest edukacja jak postępować po zabiegu. Zalecana jest stała kontrola ortopedyczna co rok, dwa.
Czy poprzez profilaktykę możemy zapobiec zmianom zwyrodnieniowym stawów biodrowych – tak, by w przyszłości uniknąć endoprotez?
Niestety na dzisiaj nie ma możliwości wyleczenia choroby zwyrodnieniowej. Celem leczenia jest ograniczenie dolegliwości bólowych i zachowanie sprawności. W leczeniu stosuje się farmakoterapię: środki przeciwbólowe, przeciwzapalne, chondroprotekcję i viskosuplementację – leki podawane ogólnie i miejscowo, zewnętrznie i dostawowo, jest tez możliwość podawania PRP czy tzw. blokad. Stosujemy również leczenie usprawniające okresowo fizykoterapię. W chorobie zwyrodnieniowej istotne jest, by nadmiernie nie przeciążać stawu biodrowego, nie dźwigać ciężarów, zrezygnować z nadmiernej aktywności fizycznej, zadbać o odpowiednią masę ciała. Zalecany jest lekki wysiłek fizyczny, rower, spacery z kijami, pływanie. W początkowych etapach choroby możliwe jest leczenie operacyjne naprawcze.
Dziękuję za rozmowę.
LI