Bliżej Alzheimera
Ocenia się, że na świecie na chorobę Alzheimera cierpi 27 milionów ludzi. W Polsce chorych jest ok. 200 tys. osób. Jest to najczęstsza przyczyna występowania otępienia u osób powyżej 65 roku życia. Dotychczas nie znaleziono leku cofającego lub chociaż zatrzymującego postęp choroby. Terapia farmakologiczna koncentruje się na objawowym leczeniu zaburzeń pamięci i funkcji poznawczych.
Trzy stadia choroby
Podstawowym objawem choroby Alzheimera są zburzenia aktywności poznawczej. W miarę postępowania rozwija się proces otępienny, którego właściwa postać ujawnia się w końcowym stadium choroby. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że choroba Alzheimera przebiega w trzech zasadniczych stadiach.
W pierwszym z nich podstawowym symptomem są specyficzne zaburzenia pamięci operacyjnej. Początkowo chory potrzebuje więcej czasu na wykonanie swoich czynności zawodowych. Jednocześnie efekty pracy, mimo często podwojonego wysiłku, są bardzo niezadowalające. Najwcześniej pacjent zauważa kłopoty w zakresie czynności wykonywanych najczęściej. I tak np. woźna po 30 latach pracy w szkole dzwoni o niewłaściwej porze na przerwę, księgowa gubi się w liczbach i operacjach, a gospodyni nie wie, jak zrobić kopytka.
W miarę upływu czasu, w drugim stadium choroby, zaburzenia pamięci wpływają destrukcyjnie na inne procesy poznawcze. W końcu dochodzi do zaburzeń innych procesów. U niektórych pacjentów mogą wystąpić trudności językowe w postaci obniżenia poziomu gotowości słowa. Pacjent relacjonuje np. że wie, co chce powiedzieć, ale brakuje mu słowa, ma to „na końcu języka”. U innych pacjentów mogą dominować trudności w spostrzeganiu przestrzeni. Chory może nie trafiać początkowo do miejsc mniej znanych, a w końcu do własnego mieszkania. Kolejne objawy to trudności z ubieraniem się, w posługiwaniu sztućcami lub w rozpoznawaniu przedmiotów czy twarzy.
W trakcie postępu choroby najbardziej dotkliwa dla pacjenta i osób bliskich staje się niemożność zapamiętywania tego, co zdarza się z godziny na godzinę. W trzecim stadium choroby pacjent nie tylko nie przypomina sobie tego, czego nauczył się w szkole czy na studiach, ale z czasem nie może przypomnieć sobie faktów ze swego życia, imion bliskich mu osób. Pacjent nie dostrzega własnych zaburzeń, przestaje sygnalizować potrzeby, zaczyna zachowywać się niestosownie do sytuacji – wybiera się na spacer w nocy, zostawia otwarte drzwi, zaczyna jeść rękami, nie utrzymuje pionowej postawy, zaczyna opadać mu głowa, a twarz staje się coraz bardziej maskowata, pozbawiona uśmiechu. W ostatnim stadium choroby pacjent ma zaburzenia świadomości: nie rozpoznaje miejsca własnego pobytu, nie pamięta swojego imienia, zapomina o potrzebach.
Jak sobie radzić?
Poza przystosowaniem mieszkania i odpowiednim jego zabezpieczeniem opiekunowie i chorzy muszą odpowiednio zaplanować następne lata swego życia. Od momentu diagnozy lekarskiej tryb życia opiekunów zwykle musi ulec zmianie tak, aby zapewnić odpowiednią opiekę bliskiemu. Często może się to wiązać nawet ze zmianą pracy, włączeniem do pomocy innych członków rodziny albo osób obcych. Pomocne są powstające w wielu miejscach kraju środowiskowe domy samopomocy dla osób z chorobą Alzheimera. Jedna z takich instytucji działa w Lublinie, a została założona przez Lubelskie Stowarzyszenie Alzheimerowskie. – W naszej placówce chorzy korzystają z różnych form terapii, w tym ze specjalistycznych programów komputerowych, aby ćwiczyć pamięć i inne zaburzone funkcje poznawcze. W tym czasie opiekunowie mają czas dla siebie, mogą pracować, załatwiać sprawy własne i chorego lub po prostu odpoczywać – mówi Edyta Długosz-Mazur, kierownik Środowiskowego Domu dla Osób z chorobą Alzheimera w Lublinie. LSA prowadzi też akcje wczesnego wykrywania choroby „Zbadaj swoją pamięć”. A dla opiekunów dostępne jest specjalistyczne poradnictwo, działające w Centrum Informacji Alzheimerowskich, oraz szkolenia w ramach projektu „Bliżej Alzheimera”. – Chory powinien mieć zagwarantowaną opiekę oraz bezpieczeństwo, a także wczesny dostęp do diagnostyki i leczenia. Natomiast opiekun powinien mieć dojście do informacji, w jaki sposób zabezpieczyć choremu te potrzeby. Niezwykle ważne są także spotkania opiekunów, czyli tzw. grupy wsparcia, które umożliwiają wymianę informacji i dzielenie się doświadczeniami – wyjaśnia E. Długosz-Mazur.
Wiedza dotycząca choroby, niestety, ciągle jest niepełna, a dla wielu stanowi temat wstydliwy. Dlatego, zdaniem kierownik lubelskiego ŚDP dla Osób z chorobą Alzheimera, należy głośno mówić o tym, że demencja to choroba, a nie efekt naturalnego procesu starzenia się i uświadamiać społeczeństwu, że wszelkie niepokojące objawy zaburzeń zachowania, pamięci i myślenia w wieku podeszłym powinny być poddane ocenie specjalisty, który wykluczy lub potwierdzi chorobę. Okazją, aby propagować tę wiedzę, będzie obchodzony 21 września Światowy Dzień Choroby Alzheimera.
Kinga Ochnio