Cichy złodziej kości
Na osteoporozę cierpi ponad 6 mln osób. Statystyki wskazują, że co trzecia kobieta i co piąty mężczyzna doświadczają tej patologii. Według danych epidemiologicznych rocznie w naszym kraju stwierdza się około 14 tys. złamań na tle osteoporozy. Najczęściej dotyczą one kręgosłupa, złamania biodra, nadgarstka i barku.
Bardzo często nie widzimy żadnych jej objawów; zwiększanie ubytku kości zauważamy dopiero wtedy, kiedy dochodzi do poważnych złamań. Dlaczego tak późno wykrywamy osteoporozę i jakie są jej przyczyny?
Wydłużenie życia, mała aktywność i zmiany w diecie doprowadziły do sytuacji, w której osteoporoza stała się poważnym problemem społecznym. Cierpią na nią głównie ludzie po 50 roku życia. O chorobie tej często dowiadują się zbyt późno. Najczęściej, gdy dojdzie do załamania kości, bowiem sama osteoporoza nie daje specyficznych objawów. Jej istotą jest zanik masy tkanki kostnej, co doprowadza do zwiększonej podatności na złamania. Spadek jakości kości związany jest z wieloma czynnikami. Naturalnie starzejący się człowiek traci pewien odsetek tkanki kostnej, a procesy przebudowy kości są wolniejsze i mniej sprawne. Ponadto niska aktywność fizyczna i zniedołężnienie przyczyniają się do zwiększonego ryzyka upadków i złamań. Istnieje wiele powodów rozwoju osteoporozy, wśród których można wymienić: predyspozycje genetyczne, nieprawidłowy styl życia, niewłaściwą dietę, np. ubogą w wapń i białko, picie nadmiernej ilości kawy, palenie papierosów, zaburzenia hormonalne, a także przyjmowane leki.
O jak dużej liczbie zachorowań w Polsce możemy mówić?
Na osteoporozę cierpi ponad 6 mln osób. Statystyki wskazują, że co trzecia kobieta i co piąty mężczyzna doświadczają tej patologii. Według danych epidemiologicznych rocznie w naszym kraju stwierdza się około 14 tys. złamań na tle osteoporozy. Najczęściej dotyczą one kręgosłupa, złamania biodra, nadgarstka i barku.
Na osteoporozie najczęściej chorują kobiety. Czy zrzeszotnienie kości dotyczy też mężczyzn?
Związek płci w przypadku osteoporozy jest znamienny. Chorują głównie kobiety w wieku pomenopauzalnym. Związane jest to ze spadkiem estrogenów i ich ochronnym wpływem na kości. Mężczyźni chorują czterokrotnie rzadziej, jednak w grupie tej powikłania są poważniejsze. Osteoporoza u mężczyzn najczęściej wynika z niedoboru androgenów.
Jak możemy rozpoznać chorobę?
Osteoporoza należy do cichych i podstępnych chorób, która w początkowych stadiach rozwoju nie daje żadnych dolegliwości. Wcześnie mogą ją wykryć jedynie badania laboratoryjne i obrazowe, które ukazują zmniejszoną gęstość mineralną kości – badanie densytometryczne (BMD) oraz nieprawidłowości w zawartości wapnia i fosforanów w krwi i moczu. Najczęściej pierwszymi objawami, które powinny niepokoić chorego, są bóle pleców, zwłaszcza w odcinku piersiowym, które pojawiają się pod koniec dnia lub po wysiłku fizycznym (noszenie ciężarów, długotrwałe stanie). Dochodzi wówczas do deformacji kręgosłupa, pogłębiania się kifozy piersiowej (tzw. garb starczy) i w konsekwencji do obniżenia wzrostu. Chory twierdzi, że wszystko dookoła zwiększyło swoje rozmiary. Podobna sytuacja ma miejsce, gdy dojdzie do złamania trzonu kręgu.
Badaniu densytometrycznemu powinna poddać się każda kobieta po 65 roku życia oraz osoby znajdujące się w grupie podwyższonego ryzyka. Należą do nich kobiety w okresie menopauzy, u których występuje minimum jeden z czynników: przebyte złamanie w obrębie nadgarstka, kręgosłupa czy biodra, przyjmowanie hormonalnej terapii zastępczej, palenie papierosów, brak aktywności fizycznej; ponadto chorzy leczeni przewlekle sterydami lub lekami przeciwpadaczkowymi, mężczyźni po 70 roku życia oraz osoby z upośledzoną sprawnością ruchową i intelektualną, u których ryzyko upadku jest znacznie większe niż u zdrowych ludzi.
Co zrobić, aby ustrzec się przed osteoporozą?
Istnieje wiele metod zapobiegawczych, zwłaszcza u kobiet w okresie pomenopauzalnym i u osób w podeszłym wieku. Należą do nich zarówno niefarmakologiczne sposoby, które poprawiają funkcjonowanie układu ruchu, jak i specjalne preparaty poprawiające stan mineralny kości. Oprócz prawidłowej diety oraz suplementacji witamin i wapnia niezwykle ważne jest prowadzenie aktywnego trybu życia dostosowanego do indywidualnych możliwości. Podejmowanie każdego dnia umiarkowanego wysiłku fizycznego w znaczący sposób wpływa na układ ruchu, poprawiając kondycję i siłę mięśniową, co zmniejsza ryzyko upadków. U osób w podeszłym wieku zalecany jest ruch na świeżym powietrzu: długie spacery, nordic walking, jazda na rowerze, taniec, zajęcia na basenie.
Na stan naszych kości wpływ ma też dieta. Co powinny jeść osoby chore na osteoporozę i znajdujące się w grupie ryzyka?
Odpowiednia dla wieku i dobrze zbilansowana dieta stanowi istotną metodę profilaktyczną przeciwko osteoporozie. Chorym, zwłaszcza w zaawansowanym wieku, często brakuje minerałów i witamin, przez co popadają w stany niedoborów i zmniejszają aktywność fizyczną. Osobom z grup ryzyka zaleca się dietę bogatą w wapń, witaminy D3, B6 i K oraz białko. W codziennym jadłospisie należy ograniczyć spożycie kawy, czarnej herbaty, gazowanych napojów i alkoholu oraz wyeliminować tzw. śmieciowe jedzenie na rzecz produktów bogatowapniowych (jajka, mleko, jogurty, sery, warzywa liściaste, migdały), zbożowych i ryb morskich (sardynki, makrele, łosoś). Nabiał, choć krytykowany przez niektórych dietetyków, stanowi niezwykle ważny składnik diety osób młodych oraz w wieku starszym. Mleko niewskazane jest jedynie u ludzi, które cechuje nietolerancja pokarmowa na jego składniki.
Jaką rolę odgrywają witamina D i K?
Wiele badań wykazało niezwykle pozytywną rolę suplementacji witaminy D i K oraz wapnia w ochronie przeciwzłamaniowej. Witamina D3 odgrywa istotną funkcję w procesie wchłaniania wapnia w jelitach, ponadto wzmacnia odporność oraz chroni przed szeregiem chorób – w tym nowotworów. 80% witaminy D produkowanej jest w skórze pod wpływem słońca, reszta zaś pochodzi z pokarmów. W naszej strefie klimatycznej dobowa dawka witaminy D wynosi min. 800 IU, zaś wapnia 1000-1500 tys. mg. Niestety, polska populacja na co dzień spożywa jedynie 500 mg wapnia, co sprzyja rozwojowi osteoporozy. Z badań wynika, że aż 90% Polaków ma niedobór witaminy D. W okresie wiosenno-letnim u osób zdrowych jej produkcja w skórze zaspokaja potrzeby, jednak u kobiet w wieku menopauzalnym, osób starszych, małych dzieci i chorych z powodu m.in. otyłości i zaburzeń hormonalnych zalecana jest suplementacja witaminy D w postaci kropel lub kapsułek. Zalecana dawka witaminy D u osób po 65 roku życia wynosi 800-2000 IU/ dobę. Witamina K poza wpływem na krzepnięcie krwi ma duże znaczenie w procesie mineralizacji kości poprzez regulowanie gospodarką wapniową. Bogatym jej źródłem są zielone warzywa (brokuły, szpinak, kapusta), awokado i jajka.
Dziękuję za rozmowę.
MD