Dlaczego kości się łamią?

Kości tworzą szkielet naszego ciała, a także zapewniają ochronę narządom wewnętrznym i tkance szpikowej. W ciągu całego życia tkanka kostna nieustannie podlega procesom przebudowy. Mechanizm ten sterowany jest przez różne czynniki, takie jak: parathormon oraz czynny metabolit witaminy D stymulujący proces tworzenia i mineralizacji nowo powstałej tkanki kostnej.

Wpływają na to też hormony płciowe: estrogeny i testosteron, które hamują usuwanie wapnia z kości. Współczesna cywilizacja techniczna, samochody i transport publiczny pozbawiają ludzi ruchu, a ciężką pracę fizyczną zastąpiły maszyny. Skutkuje to zmniejszeniem napinania mięśni i ścięgien, ograniczając się tylko do niezbędnego funkcjonowania organizmu. Ponadto dieta uboga w sole mineralne, takie jak: fosfor, wapń oraz białko powoduje, że kości stają się osłabione i łamliwe. Długotrwała terapia sterydowa, przewlekłe stosowanie leków obniżających napięcie mięśniowe oraz zbyt niska masa ciała, alkoholizm, palenie tytoniu czy nadmierne spożycie kawy hamują procesy tworzenia tkanki kostnej.

Przyczyną częstych złamań kości w starszym wieku jest osteoporoza. Choroba dotyczy obojga płci, jednak częściej występuje u kobiet i ujawnia się w szóstej dekadzie życia. Charakteryzuje się rozrzedzeniem, czyli „zrzeszotnieniem” tkanki kostnej. Na zdjęciu rentgenowskim kość wygląda jak szwajcarski ser. W osteoporozie złamania najczęściej dotyczą kręgów zwłaszcza na granicy piersiowo-lędźwiowej, żeber, szyjki kości udowej oraz w pobliżu nadgarstka. W wyniku kolejnych złamań trzonów piersiowego odcinka kręgosłupa, w ciągu wielu lat rozwija się zniekształcenie w postaci zaokrąglonych pleców i powstaje tzw. wdowi garb. Powoduje to zbliżenie żeber do kości biodrowych, zniknięcie lordozy lędźwiowej i uwypuklenie brzucha. Wtórnie pogarsza się wentylacja płuc i zwiększa skłonność do zakażeń układu oddechowego. W wyniku uciśnięcia narządów jamy brzusznej może dojść do zaburzeń funkcji trawiennych.

Wiadomo również, że po ok. 40 roku życia spada poziom kolagenu, produkowanego w naturalny sposób przez nasz organizm. Szczególnie narażone na negatywne skutki tego zjawiska są kobiety. Ubytek kolagenu ma niekorzystny wpływ przede wszystkim na układ kostno-stawowy i skórę. Utrata elastyczności kości sprawia, że stają się one bardziej podatne na urazy czy złamania. Brak kolagenu sprzyja też powstawaniu zmian zwyrodnieniowych, rozwojowi stanu zapalnego w kręgosłupie czy stawach. Do wytworzenia kolagenu potrzebny jest ruch, dlatego odpowiednio dobrane i systematycznie wykonywane ćwiczenia, szczególnie u osób starszych nie tylko wzmocnią organizm, ale poprawią stan tkanki kostnej. Aby kolagen był prawidłowo wchłaniany, niezbędna jest duża ilość witaminy C. Badaniem służącym do rozpoznania osteoporozy, nawet w jej wczesnym stadium, jest densytometria oceniająca tzw. gęstość mineralną tkanki kostnej.

Rozwojowi osteoporozy należy zapobiegać poprzez: dostarczanie organizmowi niezbędnych ilości białka potrzebnego do budowy tkanki kostnej. Sugeruje się, aby zarówno kobiety, jak i mężczyźni w starszym wieku spożywali od 1200 do 1500 mg wapnia na dobę. Z witamin najważniejsza dla kości jest witamina D3 wraz z K2, która odgrywa istotną rolę we wchłanianiu wapnia, fosforanów i magnezu. Po 65 roku życia ze względu na obniżone wchłanianie i przemiany metaboliczne powinno się spożywać nie mniej niż 400-800 jednostek międzynarodowych witaminy D3 na dobę. Należy pamiętać, aby zażywać ją razem z posiłkiem zawierającym tłuszcze! Nadzwyczaj ważna jest aktywność fizyczna. Ćwiczenia fizyczne poprawiają wytrzymałość kości, siłę mięśni, ruchomość stawów i zdolność utrzymania równowagi. Zatem zmniejsza się też ryzyko upadków i złamań.

Agnieszka Żymuła – pielęgniarka, Koło Naukowe Studentów Pielęgniarstwa Collegium Mazovia Innowacyjna Szkoła Wyższa w Siedlcach