Do życia w prawdzie i miłości
Kościół w stanie surowym stanął po siedmiu latach; posiadał zadaszenie, brakowało jednak drzwi, okien, posadzek, ołtarza, organów. Ks. Stanisław Wierzejski tak bardzo zaangażował się w budowę świątyni, tyle serca w nią włożył, że… 1 lipca 1912 r. odmówiło ono pracy. Ofiarnego proboszcza pochowano na cmentarzu nieopodal wznoszonego kościoła.
Obowiązki zmarłego kapłana przejął dotychczasowy wikariusz ks. Stanisław Zarzycki (w Parczewie od 1905 r.). Zgodę na administrowanie przez niego parafii potwierdziła pismem z 24 lipca 1912 r. kancelaria warszawskiego generała-gubernatora. Ks. S. Zarzycki kontynuował prace wykończeniowe mające na celu upiększenie świątyni. Z drewnianego kościoła sukcesywnie przenoszono ołtarze, obrazy i aparaty liturgiczne, zaś pierwszą Mszę św. w nowym kościele kapłan odprawił w Adwencie 1913 r.
Budowa została zakończona po ośmiu latach. 20 maja 1919 r. Parczew wizytował po raz pierwszy bp Henryk Przeździecki, ordynariusz reaktywowanej po 51 latach diecezji janowskiej. Biskup uroczyście konsekrował nową świątynię pw. św. Jana Chrzciciela. W ołtarzu wielkim złożył też relikwie męczenników: św. Agnieszki i św. Konstantyna.
Podnisienie rangi świątyni
Przed II wojną światową kościół upiększono polichromią autorstwa artystów warszawskich, zaopatrzono w witraże o imponujących rozmiarach, ołtarze boczne z cennymi dla parafii obrazami i ambonę ufundowaną przez miejscowych hutników. Najcenniejszą ozdobę parczewska świątynia uzyskała natomiast w 1968 r., kiedy to staraniem ks. Piotra Aleksandrowicza i ks. dr. Czesława Nowickiego dokonano identyfikacji obrazu „Matki Bożej z gruszką” i na mocy dekretu biskupa siedleckiego Ignacego Świrskiego przeniesiono go do wielkiego ołtarza. 15 sierpnia 1968 r. biskup pomocniczy Wacław Skomorucha dokonał uroczystego wprowadzenia cudowanego wizerunku do świątyni pw. św. Jana Chrzciciela. Odtąd kościół stał się sanktuarium maryjnym.
Decyzja ordynariusza umożliwiła wykonanie kolejnego kroku wzmacniającego kult Matki Bożej – podniesienia rangi światyni parczewskiej poprzez nadanie jej w 1989 r. przez Ojca Świętego Jana Pawła II tytułu bazyliki mniejszej. 6 maja 2001 r. – w 600 rocznicę nadania Parczewowi prawa miejskiego i erygowania parafii – odbyła się koronacja obrazu „Matki Bożej z gruszką”. W wydarzeniu uczestniczyło 40 tys. wiernych. Aktu koronacji dokonali: kard. Józef Glemp – prymas Polski i biskup siedlecki Jan Wiktor Nowak. Była to pierwsza w XXI w. koronacja obrazu Matki Bożej w Polsce.
Znaczenie bazyliki w diecezji podkreślił też w 2008 r. bp Zbigniew Kiernikowski, nadając świątyni tytuł kolegiaty i powołując przy niej kapitułę pw. Matki Bożej Królowej Rodzin. Bazylika w Parczewie została ogłoszona oficjalnie Diecezjalnym Sanktuarium Matki Bożej Królowej Rodzin.
Ponadto w 2008 r. dokonano poświęcenia parczewskiej kalwarii, unikalnego w skali Europy dzieła artysty Jacka Korbusa z Lublina. Stacje drogi krzyżowej zlokalizowane na placu obok kościoła i cmentarza mają postać rzeźb wykonanych z kamienia, odtwarzających wydarzenia z ostatnich dni życia Chrystusa. W 2013 r. rozpoczęto zaś przy bazylice budowę domu pielgrzyma, w którym znajdą opiekę coraz liczniej odwiedzający parczewskie sanktuarium pielgrzymi.
Zasłużeni proboszczowie
Pierwszym znanym ze źródeł proboszczem w Parczewie był Piotr (wzmianka z 1429 r.). Przez sześć wieków funkcję tę pełniło wielu znamienitych kapłanów, m.in. Jakub Sokołowski – kanonik przemyski (1495), Adam Dzierżanowski – założyciel pierwszej w parafii księgi urodzonych (1653), Stanisław Zalewski (1679) i Walenty Czulski (1707) – kanonicy chełmscy, Marcin Klemens Kosliński – kanonik lwowski (1773), Leonard Tomaszewski (1884-1898). Następcą ostatniego ze wspomnianych kapłanów był ks. S. Wierzejski – budowniczy kościoła pw. św. Jana Chrzciciela, współtwórca Towarzystwa Oszczędnościowo-Pożyczkowego i Ochotniczej Straży Pożarnej, instytucji służących mieszkańcom do dziś. Dzieło poprzednika kontynuował – o czym też była mowa – ks. S. Zarzycki.
Po jego śmierci w 1920 r. bp H. Przeździecki skierował do pracy w kościele pw. św. Jana Chrzciciela ks. Feliksa Ostoyskiego. Funkcję proboszcza dzierżył on do 1930 r. W tym czasie dokończył dzieło budowy świątyni, regulował sprawy finansowe z wykonawcami, wyposażył kościół w nowe aparaty liturgiczne. W 1928 r. zorganizował też z rozmachem obchody 10-lecia niepodległości. Odprawił Mszę św. w intencji ojczyzny w kościele parafialnym, po której pochód ruszył na cmentarz, gdzie złożono wieniec na grobie Czarneckiego i Olszewskiego, bohaterów poległych przy rozbrajaniu Niemców w listopadzie 1918 r.
W 1930 r. bp H. Przeździecki skierował do pracy w Parczewie w charakterze proboszcza dotychczasowego kanclerza kurii diecezjalnej ks. prał. Romana Wildego. Dodatkowo w 1931 r. biskup powierzył mu organizację nowej parafii w Siemieniu, mianując go jej pierwszym administratorem. W 1942 r. ks. R. Wildego zastąpił w parafii parczewskiej ks. Henryk Jabłoński. Przez cały okres okupacji pracował gorliwie i ofiarnie, zapoczątkował wymianę starych ołtarzy z dawnego kościoła, wybudował też dwa nowe ołtarze boczne, naprawił dach na kościele, powiększył cmentarz i ogrodził go, sprowadził dzwon z Poznania, ponadto zakupił dwa konfesjonały gotyckie.
Wielcy poprzednicy
W 1951 r. proboszczem parczewskim został ks. Franciszek Chwedoruk. W kościele odnalazł on bardzo zaniedbany obraz „Matki Bożej z gruszką”, ratując go od całkowitego zniszczenia. W 1953 r. ks. F. Chwedoruk został mianowany kanonikiem honorowym kapituły katedralnej w Siedlcach i przeniesiony do swojej poprzedniej parafii – pw. św. Józefa w Międzyrzecu Podlaskim. W 1964 r. bp I. Świrski mianował go referentem ds. maryjnych oraz seminariów w kurii diecezjalnej. Wypełniając tę misję, ks. F. Chwedoruk znacząco rozszerzył kult Matki Bożej w diecezji siedleckiej. W 1966 r. opublikował w „Wiadomościach Diecezjalnych” referat o kulcie maryjnym w diecezji, a w kilku kolejnych artykuły o diecezjalnych sanktuariach maryjnych. W 1963 r. – jako były proboszcz parczewski – zgłosił bp. I. Świrskiemu projekt urządzenia w Parczewie w 1964 r. uroczystości 400-lecia przyjęcia uchwał soboru trydenckiego na sejmie w Parczewie. Ks. F. Chwedoruk był też ostatnim z podlaskich kapłanów pochodzącym z unickiej rodziny.
Wielką postacią parczewskiej parafii był niewątpliwie ks. Mieczysław Marczuk. W 1981 r. objął on funkcję wikariusza zarządcy, a od 1986 r. – samodzielnego proboszcza; w 1980 r. mianowany kanonikiem honorowym kapituły katedralnej w Siedlcach, w 1988 r. – kanonikiem rzeczywistym, 1992 r. – prałatem i w 1995 r. – infułatem. Podczas pracy w Parczewie ks. M. Marczuk przeniósł m.in. zabytkową, XVIII-wieczną cerkiew z Horodyszcza do Białki, z racji Roku Jubileuszowego wzniósł krzyż o wysokości 8 m na rondzie przed budynkiem miejskiego urzędu. W starej plebanii utworzył dom dla samotnych matek, a następnie świetlicę z dożywianiem i pomocą w odrabianiu lekcji dla dzieci z biedniejszych rodzin. Przez wiele lat troszczył się również o potrzeby diecezjalnego seminarium. Ponadto zabiegał o ukoronowanie papieskimi koronami łaskami słynącego obrazu „Matki Bożej z gruszką”.
Ks. M. Marczuk zginął tragicznie 3 grudnia 2000 r. w wyniku wypadku drogowego w Zbuczynie Poduchownym. Pogrzeb księdza infułata odbył się w Parczewie – spoczął on na miejscowym cmentarzu.
Następcą zmarłego kapałana, 38 w kolejności proboszczem parafii pw. św. Jana Chrzciciela, został ks. prałat Tadeusz Lewczuk, dotychczasowy proboszcz i dziekan dekanatu janowskiego. Od 2008 r. jest kustoszem sanktuarium Matki Bożej Królowej Rodzin. W ciągu 14 lat pracy w mieście nad Piwonią ks. T. Lewczuk dokonał wielkich dzieł, takich jak organizacja i przeprowadzenie uroczystości rocznicy koronacji „Matki Bożej z gruszką”, budowa nowego ogrodzenia terenu kościelnego, wzniesienie stacji drogi krzyżowej, rozpoczęcie budowy domu pielgrzyma. W 2008 r. – po utworzeniu kapituły kolegiackiej pw. Matki Bożej Królowej Rodzin w Parczewie – ksiądz prałat został prepozytem kapituły. Jego staraniem sanktuarium stało się – jak wyjaśniał kard. Józef Glemp podczas uroczystości koronacyjnych w 2001 r. – ogniskiem rozniecającym do życia w prawdzie i miłości. Zajęło też stosowne miejsce w wymiarze Kościoła powszechnego, co potwierdzą zapewne zbliżajace sie obchody 450 rocznicy przyjęcia uchwał Soboru Trydenckiego przez króla Zygmunta Augusta właśnie w Parczewie.
STANISŁAW JADCZAK