Droga do Millenium
Kiedy wraz z inauguracją Wielkiej Nowenny rozpoczynały się przygotowania do jubileuszu Tysiąclecia Chrztu Polski, na czele diecezji siedleckiej czyli podlaskiej stał ordynariusz Ignacy Świrski wspierany przez biskupa pomocniczego Mariana Jankowskiego (od 1962 r. tę funkcję pełnił Wacław Skomorucha). Tym, co porusza nas z perspektywy lat, jest organizacja pracy mającej skutkować duchową odnową Polaków w roku jubileuszowym.
Już w lipcu 1957 r. opracowany został ramowy program pracy duszpasterskiej na poszczególne lata Wielkiej Nowenny. Podobnie jak w parafiach całej Polski, do księży proboszczów naszej diecezji za pośrednictwem kurii oraz dziekanów trafiły szczegółowe wskazówki dotyczące tematyki homilii i kazań w całym dziewięcioleciu; kolejne – odnoszące się do przebiegu uroczystości przewidzianych dla lokalnych wspólnot (parafie, dekanaty, sanktuaria diecezjalne) – przekazywane były sukcesywnie.
Zawierzyć Maryi
Od samego początku przygotowań do jubileuszu wiernych zachęcano do udziału w diecezjalnych pielgrzymkach do Częstochowy; zapoczątkował je 26 sierpnia 1957 r. wyjazd na Jasną Górę księży dziekanów. Istotną rolę w duchowej odnowie mieszkańców Podlasia odegrała peregrynacja kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, która w latach 1958-1959 nawiedziła wszystkie parafie diecezji. Jej zwieńczenie miało miejsce 28 kwietnia 1959 r. w katedrze siedleckiej; w uroczystościach wziął udział m.in. kard. Stefan Wyszyński.
Zgodnie z zaleceniami Episkopatu, by w szczególną opiekę Maryi oddawać diecezje, biskupów, kapłanów, wiernych oraz parafie, 8 grudnia 1959 r. zawierzono Maryi Wyższe Seminarium Duchowne w Siedlcach, natomiast 25 marca 1962 r. – całą diecezję siedlecką, z biskupami, duchowieństwem, wiernymi, kościołami, miastami i wioskami. Niezależnie od tego dziekani i proboszczowie mogli aktu poddania indywidualnego, tj. parafii bądź dekanatu, dokonać w diecezjalnych sanktuariach maryjnych.
Ważnym wydarzeniem była poprzedzona triduum koronacja obrazu Matki Bożej Leśniańskiej; dokonał jej 18 sierpnia 1963 r. prymas Polski wraz z biskupem siedleckim. Do Leśnej przybyło wielu biskupów, natomiast liczbę wiernych, którzy w tych dniach zawitali do sanktuarium, szacuje się na ok. 100 tys. W Wielką Nowennę wpisały się również obchody 400-lecia przyjęcia uchwał Soboru Trydenckiego w Parczewie. Odbyły się one 14 czerwca 1964 r. z udziałem biskupów, z prymasem Polski na czele.
Na 4 i 5 października 1964 r. zaplanowana została diecezjalna pielgrzymka pokutna na Jasną Górę. Uczestniczyli w niej: bp W. Skomorocha, przedstawiciele kapituł, dziekani, proboszczowie, osoby życia konsekrowanego i świeccy przedstawiciele parafii i dekanatów, łącznie ok. 1,5 tys. osób. W tym czasie w kościołach całej diecezji odprawiano pokutne nabożeństwa.
„Jestem jej Biskupem, czyli Ojcem”
1 września 1965 r. ordynariusz siedlecki ponownie oddał w niewolę Najświętszej Maryi Panny diecezję siedlecką. „W dniu dzisiejszym przystępuję jako Biskup Podlaski do oddania Najświętszej Maryi Pannie w niewolę całej mej Diecezji Siedleckiej czyli Podlaskiej. Mam do tego prawo, bo jestem jej Biskupem, czyli Ojcem, a ona jest moją Rodziną daną mi przez Chrystusa Pana za pośrednictwem Ojca Świętego” – czytamy w tekście zawierzenia.
22 września 1965 r. bp Świrski wydał Instrukcję Diecezjalną na Rok Jubileuszowy Tysiąclecia Chrztu Polski. Jego przebieg był bardzo dynamiczny – wśród wytyczających bieg wydarzeń znalazły się: Tydzień Tysiąclecia (9-16 kwietnia 1966 r.), oddanie wiernych Matce Najświętszej (3 maja 1966 r.), Te Deum każdej parafii, Te Deum samej diecezji (22 września 1966 r.) oraz inauguracja Drugiego Tysiąclecia Polski (31 grudnia 1966 r. i 1 stycznia 1967 r.). Co ważne – każda z form obchodów jubileuszu była bardzo szczegółowo zaplanowana (np. w ramach Tygodnia Tysiąclecia – w Wielką Niedzielę 10 kwietnia, w południe, w każdym kościele przez 10 min miały bić dzwony, oznajmiając radość Zmartwychwstania i Millenium).
Dla każdej z małych wspólnot, tj. parafii, istotne było przeżywanie tzw. Te Deum („Te Deum laudamus” to początkowe słowa hymnu „Ciebie, Boga wysławiamy”). Zalecano, by uroczystość ta, pojmowana jako uczczenie Tysiąclecia Chrztu Polski w formie odpustu, odbywała się w dniu konsekracji kościoła parafialnego bądź też w dniu patrona parafii. Program miał obejmować m.in. procesje i nabożeństwa żałobne, całonocną adorację Najświętszego Sakramentu, która poprzedzała kulminację uroczystości – Mszę św. ze śpiewem dziękczynnego „Te Deum”, procesję eucharystyczną, wystawienie misterium bądź zorganizowanie odczytu nt. historii parafii. Należy podkreślić, że na proboszczów i wiernych nałożono także obowiązek naprawy niszczejących w parafiach krzyży oraz uporządkowanie cmentarzy. Zapis ten zawarty jest w tekście instrukcji: „Na dzień parafialnego Te Deum postarać się o naprawienie walących się krzyżów w parafii i o uporządkowanie cmentarzy” (Instrukcja Diecezjalna na Rok Jubileuszowy Tysiąclecia Chrztu Polski zamieszczona została w „Wiadomościach Diecezjalnych Podlaskich”, nr 1/1966, s. 12.).
Radość i wdzięczność
22 stycznia 1966 r. w specjalnym komunikacie ogłoszono szczegółowy plan jubileuszu. Wytyczony został tzw. szlak milenijny, który tworzyły kościoły w Siedlcach, Węgrowie, Łukowie, Janowie Podlaskim i Stężycy. Udział w organizowanych tutaj uroczystościach milenijnych pozwalał na uzyskanie odpustu. Z punktu widzenia wiernych taka możliwość była niezmiernie ważna, toteż wierni Kościoła siedleckiego chętnie z niej korzystali. Odpust można było również uzyskać, odwiedzając wskazane przez biskupa sanktuaria lub parafie.
15 sierpnia 1966 r. bp Świrski wydał list pasterski zapowiadający Millenium w powierzonej sobie diecezji, w którym zachęcał do licznego uczestnictwa, nazywając uroczystości „wielkim hymnem radości i wdzięczności”. Główne uroczystości diecezjalne odbyły się w dniach 17 i 18 września w Siedlcach.
Do końca 1966 r. trwały uroczystości milenijne w diecezji, czego potwierdzeniem są przesyłane od maja 1966 r. do kurii zapowiedzi oraz sprawozdania z milenijnych obchodów. Najczęściej organizowano 40-godzinne nabożeństwo z adoracją i Mszą św.; rzadziej – nowenny i triduum oraz misje.
Ku umocnieniu wiary
PYTAMY Michała Woźniaka, autora pracy magisterskiej pt. „Sacrum Poloniae Millenium Diecezji Siedleckiej na tle obchodów milenijnych w Polsce w latach 1956-1966”.
„Dla leżącej na uboczu Diecezji Siedleckiej czyli Podlaskiej obchody milenijne były czymś niewątpliwie niezwykłym” – napisał Pan w swej pracy.
Rozmach i liczba uroczystości, wielka ilość znakomitych gości przewijających się w ich trakcie w różnych miejscach diecezji spowodowały z pewnością umocnienie wiary. Nie można marginalizować uroczystości w obrębie samych parafii. Te Deum miało formę intensywnej regeneracji sakramentalnej, obejmującej m.in. wysłuchanie rekolekcji, spowiedź, adorację Najświętszego Sakramentu itd. Poza odnową religijną kładziono nacisk na to, by ludzie poznali dzieje parafii, zyskali świadomość swoich korzeni. Planując Te Deum troszczono się o to, żeby termin uroczystości nie pokrywał się z datą obchodów w parafiach w obrębie tego samego dekanatu. Chodziło nie tylko o to, by księża mogli pomóc w spowiedzi, ale też uznawano, że to święto całego dekanatu.
Wszystko przebiegało zgodnie z zaleceniami Episkopatu. Tzw. ósemki, tzn. członkinie Instytutu Prymasa Wyszyńskiego, przyjeżdżały do każdej parafii, w której odbywało się Te Deum albo nawiedzenie obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, na swoistą „wizytację”. Odbierały sprawozdanie, zbierały informacje, co się udało, co należy poprawić.
Znamienne dla przygotowań do Tysiąclecia Chrztu Polski w naszej diecezji jest wielokrotne przywoływanie obrońców wiary – unitów.
W ramach diecezjalnej pielgrzymki pokutnej na Jasną Górę w pierwszych dniach października 1964 r. do Częstochowy zawieziono specjalny krzyż z obrazem przedstawiającym męczeństwo unitów, który umieszczono w kaplicy cudownego obrazu. W tracie przygotowań do obchodów roku jubileuszowego ordynariusz siedlecki wielokrotnie przywoływał przykład postawy męczeńskich unitów. „Diecezja podlaska ma specjalny charakter. Odegrała w przeszłości piękną rolę opiekunki unitów. Przygarnęła jak swe dzieci prześladowanych unitów. Chlubić się może świętymi obrońcami wiary” – pisał w liście pasterskim wydanym 17 grudnia 1965 r. Fakt, że często modlono się w tym czasie o beatyfikację męczenników z Pratulina, dla diecezjan był znakiem, jak ważna jest postawa heroicznej obrony swej tożsamości religijnej.
Jakie wnioski nasunęła Panu lektura listów pasterskich bp. Ignacego Świrskiego i jego zaangażowanie?
Uważam, że wspaniale przygotował Kościół podlaski do Millenium i prowadził przez te lata. Kiedy przegląda się materiały archiwalne, szczególnie ujmuje ciepło, charyzma, ojcowska dobroć i mądrość, które biją ze słów pasterza diecezji. Gdy np. księża pisali o planach czy o tym, co udało się zrobić w parafii, biskup osobiście odpowiadał, że się cieszy, że błogosławi. Na tych dokumentach zachowały się też odręczne, wykonane czerwonym atramentem dopiski bp. Świrskiego, m.in. „bardzo dobrze!”, „bardzo mnie to uszczęśliwia”, podpisane „Ignacy bp” lub nawet tylko „Ign”. Naprawdę go to interesowało, bardzo te wydarzenia przeżywał. Niestety w głównych obchodach udziału nie wziął, ponieważ chorował.
LA