Druga tura wyborów i działalność posłów podlaskich
9 lutego nastąpiło otwarcie sejmu niepodległej Polski. Poprzedziło je uroczyste nabożeństwo w katedrze św. Jana. Kazanie sejmowe wygłosił poseł z Podlasia abp Józef Teodorowicz. Zajęcie Brześcia odbyło się wcześniej, niż się spodziewano. 9 lutego, pod wpływem wieści o nowych oddziałach polskich, z Terespola odszedł ostatni niemiecki pociąg pancerny. W polskim komunikacie napisano: „10 lutego, o 8.00, wojska nasze zajęły Brześć wraz z dworcem kolejowym. Niemcy podpaliwszy składy kolejowe, uciekali w popłochu. Marynarzy niemieckich rabujących ukarano doraźnie (…). Urzędników i nauczycieli ukraińskich (pośród nich komisarza dla Podlasia i Chełmszczyzny Skoropisa) rozbrojono, częściowo internowano i częściowo zmuszono do wyjazdu”.
10 lutego 1919 r. oficjalnie został otwarty pierwszy sejm ustawodawczy niepodległej Rzeczpospolitej. Otwarcia dokonał naczelnik państwa Józef Piłsudski, który jednocześnie odczytał meldunek dowódcy dywizji podlaskiej. Gen. Listowski pisał w nim: „Dzisiaj wojsko polskie wkroczyło do fortecy Brześć. Podległe mi oddziały ślą Ci hołd i składają twierdzę w ręce I Sejmu z przysięgą bronienia tej ważnej placówki od wschodu do ostatniej kropli krwi. Bóg nam sprzyja, gdyż tu odwieczni wrogowie Polski, podpisując pokój brzeski, knuli sprawę czwartego podziału Polski. To miasto już w polskim ręku. Listowski”.
Tego dnia orkiestra strażacka z Międzyrzeca Podlaskiego wzięła udział w pogrzebie poległych pod Kobylanami. J. Piłsudski rozkazem z 19 lutego mianował do stopnia podporucznika WP pchor. Stefana Aperlińskiego z 34 pp poległego w walce z Niemcami pod Kobylanami. Wprawdzie do 22 lutego 1919 r. odbyły się już cztery posiedzenia sejmu, ale dopiero 9 marca 1919 r. nastąpiła druga tura wyborów do sejmu w okręgu nr 20, obejmującym powiaty: bialski, radzyński, konstantynowski i włodawski. Wiadomo, że w okresie przedwyborczym intensywną kampanię prowadził Józefat Błyskosz z Dołhobrodów. Uprawnionych do głosowania w tym okręgu było 133.356 osób. Głosowało 93.017 osób. Wybrano następujących posłów: z Narodowego Związku Ludowego bp. H. Przeździeckiego, Ludwika Rollę z Paszek i księcia Seweryna Czetwertyńskiego z Suchowoli; z PSL „Piast” Józefa Kowalczuka z Drelowa, Józefa Jóźwika z Wólki Krzymowskiej; z Bloku Żydowskiego adwokata Apolinarego Hartglasa kandydującego z Białej Podlaskiej.
Bp H. Przeździecki zrzekł się mandatu na rzecz Józefata Błyskosza. Już 3 kwietnia Błyskosz wziął udział w obradach, a 10 kwietnia zabrał głos w dyskusji nad sprawozdaniem Komisji Odbudowy Kraju. Z trybuny sejmowej powiedział: „Pójdźmy na Podlasie, zobaczymy tam tylko kominy i ruiny. Wsie i miasta przez naszych wrogów Moskali obrócone były w 1915 r. w perzynę. Lud pod pretekstem, że miał należeć do Rosji, pędzono jak bydło przed sobą w głąb Rosji, na Sybir, gdzie go syberyjskie powietrze swoim klimatem do połowy wybijało. Domy w czasie rosyjskiej ewakuacji spalone, a w części później zostały rozebrane przez wojska niemieckie i użyte na opał”. Postulował odbudowę tartaków i zakładów przemysłu drzewnego, które dostarczyłyby materiał na remonty i budowę nowych obiektów. Apelował o pomoc materialną dla ludności, która ze względu na biedę i głód nękana była chorobami zakaźnymi, takimi jak: tyfus plamisty, szkorbut, czarna ospa, która zabija lud w „niemiłosierny sposób”. Apelował o pilną pomoc medyczną , która mogłaby uratować ludzi od śmierci. Odnośnie oświaty powiedział: „Szkolnictwo na Podlasiu jest w jak najfatalniejszym położeniu. W okolicach, gdzie dawniej były trzy, cztery szkoły, mamy zaledwie jedną szkołę, czyli na cztery wsie jedną szkołę o bardzo marnym wynagrodzeniu nauczycieli”.
Poseł mówił prawdę. W raporcie informacyjno-politycznym Ministerstwa Spraw Wojskowych Okręgu Biała Podlaska z 19 maja 1919 r. stwierdzono: „Gospodarka okupacyjna na Podlasiu odznaczała się szczególnym okrucieństwem (…) pod hasłem bezwzględnego wyzyskania wszystkich darów naturalnych terenu i całkowitego ogołocenia ludności z jakichkolwiek zapasów gospodarczych (…). Stan aprowizacyjny jest katastrofalny. W gminach leżących nad Bugiem panuje tyfus głodowy pochłaniający codziennie liczne ofiary”.
W kwietniu 1919 r. bp Przeździecki utworzył nowe parafie rzymskokatolickie w Radczu, Rudnie i Przegalinach. Podlasiacy zmobilizowani do wojska toczyli w tym czasie ciężkie walki o Pińsk i Łuniniec. 34 pp zdobył w Pińsku dworzec kolejowy i ok. 200 wagonów z bronią i amunicją. Nie wszyscy chcieli jednak iść na front. W powiecie łukowskim do kwietnia 1919 r. wydano 119 wyroków skazujących za uchylanie się od służby wojskowej. Podobnie nie wszyscy chcieli oddawać obowiązujące kontyngenty zbożowe. W maju 1919 r. ściągnięto w powiecie siedleckim – w ramach należnych kontyngentów – 38.448 kg zboża, ale pozostało do ściągnięcia jeszcze ok. 40 tys. kg. W czerwcu 1919 r. na skutek wzmożonej agitacji komunistycznej doszło do strajków robotników rolnych w powiecie węgrowskim, w takich miejscowościach jak: Paplin, Ruchna, Szaroty.
28 czerwca 1919 r. w debacie nad projektem ustawy o reformie rolnej zabrał głos poseł podlaski Seweryn Czetwertyński. Uważał on, że czym więcej rozdanych bogactw, łask, przywilejów, darmowego chleba, tym gorzej w przyszłości, tym więcej później lenistwa, próżności i niezadowolenia. Według niego państwo nie powinno rozdawać, tylko pomagać tym, którzy własną pracą chcą się wzbogacić. Ponieważ był zwolennikiem współpracy i przyjaznych stosunków społecznych między ziemianami i drobnymi rolnikami i projektował tzw. prawo wykupu, przeciwnicy polityczni nadali mu tytuł „czerwonego księcia”. 10 lipca 1919 r. sejm uchwalił ustawę o reformie rolnej m.in. dzięki postawie posła podlaskiego S. Czetwertyńskiego. Niestety wykonanie jej natrafiło na ogromne trudności.
Józef Geresz