Duch Święty nas prowadzi i uświęca
Zadania, przed którymi stawali pierwsi biskupi diecezji janowskiej czyli podlaskiej, były uwarunkowane sytuacją, w jakiej znajdował się Kościół. Życie pod zaborem rosyjskim 200 lat temu nie było łatwe dla Polaków, a jednak Kościół nawet w tak trudnych warunkach spełniał swoje zadania. Dzisiaj mamy do czynienia z wpływami ideologii wrogiej wierze i Panu Bogu - Kościół musi się w tych warunkach również odnajdywać: docierać do wiernych z orędziem zbawienia, przekazywać je, umacniać wiarę. Musi przekonywać, że sam jest miejscem, w którym Chrystus zbawia człowieka, prowadząc go do życia wiecznego.
W bieżącym roku mija 200 lat od ustanowienia przez Ojca Świętego Piusa VII diecezji janowskiej czyli podlaskiej. Księże Biskupie, to dużo czy mało w kontekście dwóch tysięcy lat istnienia Kościoła katolickiego i ponadtysiącletniej obecności chrześcijaństwa na naszych ziemiach?
Myślę, że w perspektywie dwóch tysięcy lat istnienia Kościoła w świecie czy ponadtysiącletniej historii w Polsce – to niedużo, ale dla nas 200 lat to długa historia. Wpisuje się ona w historię Kościoła powszechnego i w historię Kościoła na polskiej ziemi. Parafie, które zostały włączone do naszej diecezji w 1818 r., należały do diecezji lubelskiej powstałej w roku 1805, a wcześniej przynależały do diecezji: chełmskiej, łuckiej, poznańskiej, krakowskiej i płockiej. Stanowimy więc cząstkę Kościoła o dwutysiącletniej historii.
Które z wydarzeń i postaci wpisujących się w historię naszego lokalnego Kościoła, zwłaszcza pierwsze jego 100-lecie, uznać należy za najistotniejsze dla jego kształtu?
Tych wydarzeń było wiele; obok radosnych – nie brakowało chwil trudnych. Zapewne wydarzenie najważniejsze i radosne to decyzja papieża Piusa VII o powołaniu naszej diecezji z siedzibą w Janowie Podlaskim. Dalej – powołanie pierwszych biskupów, utworzenie konsystorza, seminarium duchownego czy zorganizowanie terytorialnej struktury diecezji z podziałem na dekanaty. Ale ten lokalny Kościół doświadczył również momentów bardzo bolesnych, jak prześladowanie unitów, usunięcie przez cara naszych biskupów i skazanie ich na zesłanie czy w końcu zlikwidowanie diecezji janowskiej czyli podlaskiej, pomimo braku akceptacji ze strony Stolicy Apostolskiej. Car przyłączył naszą diecezję do diecezji lubelskiej w roku 1867. Papież Leon XII potwierdził tę decyzję dopiero 30 grudnia 1889 r. Pierwsze 100-lecie naszej diecezji zamykają dwa wydarzenia. Pierwsze to ukaz tolerancyjny cara Mikołaja I z 1905 r., dzięki któremu unici mogli przejść do Kościoła łacińskiego i uczynili to z wielką radością. Drugie to reaktywowanie diecezji janowskiej czyli podlaskiej przez papieża Benedykta XV w 1918 r.
Jeśli chodzi o znaczące postaci naszego Kościoła lokalnego w pierwszym 100-leciu, to należy do nich zaliczyć pierwszych biskupów: Łukasza Lewińskiego, Marcelego Gutkowskiego i Beniamina Szymańskiego. ...
Monika Lipińska