Honor na zawiasach

Honor. Jedna z podstawowych zasad regulujących życie publiczne. Dewiza pokoleń Polaków, hasło na sztandarach i proporcach, jedno ze źródeł naszej dumy narodowej. Ale też przez wielu traktowany jest jako relikt przeszłości, niepotrzebne obciążenie, wręcz zagrożenie mogące obudzić demony nacjonalizmu czy faszyzmu. Jak go dziś rozumiemy? Czy słowo „honor” coś jeszcze znaczy - dla polityków, ludzi mediów, dla nas?

Pojęcie honoru znane było już w starożytności. W mitologii rzymskiej imię Honor (Honos) nosił jeden z bogów, stanowiąc personifikację takich pojęć moralnych, jak: cześć, wojenna sława, będących nagrodą za męstwo. Często przedstawiano go jako uzbrojonego mężczyznę, na rewersach monety rzymskiej trzymał gałązkę oliwną, berło i róg obfitości.

Taką interpretację pojęcia honoru przejęło chrześcijaństwo (świadectwa św. Augustyna, św. Tomasza z Akwinu). Utrwalony przez kulturę rycersko-arystokratyczną, traktowany jako najcenniejsze dobro osobiste, z czasem stał się jedną z fundamentalnych zasad regulujących życie publiczne. Przez wieki podkreślano, że honoru nie da się zniszczyć (jeśli nie uczyni tego sam jego dysponent) – zawiera swoistą klauzulę nieśmiertelności (zasada „gloria victis!” – chwała zwyciężonym!), oznacza wierność przyjętym zasadom do końca. Uważano, że ma zasadniczy wpływ na takie ukształtowanie postawy ludzkiej, w której silne poczucie własnej wartości wiąże się z wiarą w wyznawane zasady moralne, religijne lub społeczne. Honoru nie wystarczy zadeklarować. W pełni weryfikuje się dopiero w chwili próby. Nie jest cechą immanentną, posiadaną niejako z założenia – jego kształt wykuwa się w różnych sytuacjach życiowych. Mówi się też, że to pojęcie subiektywne, zależne od epoki, w której bywa interpretowane. Dlatego też bardzo ważne jest – dla właściwego rozumienia honoru – przyjęcie określonego kodeksu moralnego, tradycji. ...

Ks. Paweł Siedlanowski