Jak sobie radzić z zaparciami?
Zaparcia mają wiele możliwych przyczyn. Najczęstsze są zaparcia czynnościowe, gdzie nie stwierdza się choroby organicznej. Dodatkowo u podłoża zaparć leżą: choroby jelita grubego - zapalenie jelit, nowotwory, hemoroidy; stany po zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej, w tym po tzw. cesarce u kobiet; choroby neurologiczne, w tym choroba Parkinsona, stany po urazach lub udarach mózgu; zaburzenia endokrynologiczne, głównie niedoczynność tarczycy. Wpływ mogą mieć także czynniki psychologicznie, m.in. zaburzenia lękowe, depresja, anoreksja, stały pośpiech czy stres. Do zaparć przyczyniają się także wady anatomiczne w obrębie brzucha u dzieci.
Zaparcia to dość wstydliwy i krępujący temat, a przez to, niestety, pomijany i lekceważony. Tymczasem dotyczy coraz większej liczby osób… Kiedy można mówić o tego typu zaburzeniach w układzie pokarmowym?
Zaparcie (potoczne zwane zatwardzeniem) rozpoznajemy w dwóch sytuacjach. Gdy stolec oddawany jest trzy razy w tygodniu lub rzadziej oraz z dużym wysiłkiem i jest twardy. Dodatkowo mogą występować inne objawy: uczucie niepełnego wypróżnienia, bolesne parcie na stolec, brudzenie bielizny kałem, bóle i wzdęcia brzucha. Jeśli ktoś oddaje dwa lub mniej stolców na miesiąc, to można już mówić o zaparciu ciężkim.
Czy to prawda, że zaparcia dotykają częściej kobiet niż mężczyzn? Czy związek z występowaniem tych zaburzeń ma także wiek?
Problem zaparć dotyczy ok. 30% populacji i wielokrotnie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. To zaburzenie w oddawaniu stolca może wystąpić na każdym etapie życia – jednak duży odsetek cierpiących to osoby w starszym wieku oraz pacjenci z ograniczoną zdolnością poruszania się.
Jakie mogą być przyczyny tej dolegliwości?
Zaparcia mają wiele możliwych przyczyn. Najczęstsze są zaparcia czynnościowe, gdzie nie stwierdza się choroby organicznej. Dodatkowo u podłoża zaparć leżą: choroby jelita grubego – zapalenie jelit, nowotwory, hemoroidy; stany po zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej, w tym po tzw. cesarce u kobiet; choroby neurologiczne, w tym choroba Parkinsona, stany po urazach lub udarach mózgu; zaburzenia endokrynologiczne, głównie niedoczynność tarczycy. Wpływ mogą mieć także czynniki psychologicznie, m.in. zaburzenia lękowe, depresja, anoreksja, stały pośpiech czy stres. Do zaparć przyczyniają się także wady anatomiczne w obrębie brzucha u dzieci. Na tę dolegliwość wpływają również guzy jajnika i macicy, a także przyjmowanie leków – m.in. opioidowych przeciwbólowych i niektórych psychiatrycznych. Zaparcia mogą dolegać także kobietom w ciąży.
Jak zapobiegać zaparciom? Jak ważna w tym przypadku jest nasza dieta czy aktywność fizyczna?
Zapobieganie zaparciom to zmiana nawyków. Przede wszystkim powinniśmy zwiększyć spożycie błonnika pokarmowego (czyli włókien roślinnych nieulegających trawieniu) do 25-30 g na dobę. Powinniśmy także przyjmować odpowiednią ilość płynów – co najmniej 3 litry dziennie. Zaleca się picie wody niegazowanej. Wskazana jest także regularna aktywność fizyczna – wybierajmy schody zamiast windy, spacerujmy minimum pół godziny dziennie. Bardzo ważne jest regularne spożywanie posiłków, bez pośpiechu, dokładnie przeżuwając, bez wykonywania w tym czasie innych czynności. Ostatni posiłek w ciągu dnia jedzmy najpóźniej 2-3 godziny przed snem i w tym czasie nie podjadajmy nawet niewielkich przekąsek. Regularnie podejmujmy próby spokojnego wypróżnienia. Niekorzystnym nawykiem jest także powstrzymywanie oddawania stolca, mimo odczuwanej potrzeby (np. w podróży, poza domem). Istotne są również ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha, które odgrywają dużą rolę w efektywnych wypróżnieniach.
Jakie są domowe sposoby, naturalne środki na walkę z zaparciami?
Przede wszystkim dieta. Większość warzyw i owoców warto jeść na surowo, do tego owoce wraz ze skórką. Wzbogaćmy nasz jadłospis o suszone owoce, które pobudzają pracę jelit, zwłaszcza o suszone śliwki. Wystarczy zalać kilka owoców przegotowaną wodą i zostawić na noc. Następnego dnia zjeść na czczo i popić wodą, w której się moczyły. Jedzmy ciemne pieczywo wytworzone z pełnego ziarna oraz gruboziarniste kasze. Ciemne pieczywo zawiera dużo błonnika. Uwaga, nie należy mylić z pieczywem, którego ciemna barwa pochodzi od dodanego słodu lub karmelu – czytajmy etykiety. Wprowadźmy do diety otręby – można zacząć od przyjmowania 1-2 łyżek na dobę i stopniowo tę ilość zwiększać, ale należy pamiętać o picu wody!). Wskazane jest również picie kawy. Warto także skorzystać z porady dietetyka.
Bardzo często w telewizji czy prasie możemy zobaczyć reklamy środków przeczyszczających. Czy możemy je regularnie stosować bez konsekwencji?
Preparaty regulujące cykl wypróżnień dostępne w aptece bez recepty pomogą leczeniu sporadycznych, krótkotrwałych zaparć jako uzupełnienie diety i zmiany stylu życia. Ich działanie opiera się na stymulacji perystaltyki jelit, upłynnieniu treści pokarmowej i ułatwieniu wypróżnienia. Preparaty te mają postać herbat ziołowych, tabletek, proszków do przygotowania napoju, kapsułek, syropów, granulatów, płynów czy czopków. Długotrwałe stosowanie leków na zaparcia może opóźniać proces rozpoznania poważnych chorób, będących zagrożeniem dla naszego zdrowia i życia. Dodatkowo częste stosowanie tych medykamentów lub ich przedawkowanie może być przyczyną biegunek czy zaburzeń wchłaniania pokarmu z jelit. Należy je stosować bardzo ostrożnie.
Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?
Nagłe wystąpienie zapacia może być pierwszym objawem poważnych chorób, których opóźnienie rozpoznania może być potencjalnie groźne. Okoliczności, w których m.in. należy poszukiwać porady, to: utrata ponad 10% masy ciała w ciągu 3-6 miesięcy, osłabienie, gorączka, wystąpienie objawów świadczących o utracie krwi (niedokrwistość, krwawienie jelitowe, smoliste stolce, dodatni wynik testu na krew utajoną w stolcu). Do wizyty u lekarza powinno skłonić nas również obciążenie genetyczne związane z występowaniem raka jelita grubego.
Dziękuję za rozmowę.
Zaparcia – jak zapobiegać?
– Ureguluj czas wypróżnień. Rozleniwione jelita możesz zachęcić do pracy, stosując łagodne środki przeczyszczające.
– Zmień nawyki żywieniowe. Jedz chleb pełnoziarnisty, więcej warzyw, owoców, kasz, pij kefir i jogurty zawierające żywe kultury bakterii. Unikaj czekolady, kakao, słodyczy, jajek, białego ryżu oraz dużych porcji ziemniaków.
– Więcej pij. Każdego dnia przynajmniej 1,5-2 l płynów, przede wszystkim niegazowanej wody mineralnej.
– Jedz o stałych porach. Najlepiej 4-5 razy dziennie, ale niewielkie porcje. Jedz wolno, aby nie połykać powietrza.
– Zadbaj o ruch. Znajdź czas na codzienny spacer lub gimnastykę, bo to poprawia pracę jelit.