Od 200 lat

Pierwszym biskupem podlaskim został sufragan włocławski Feliks Łukasz in Levino Lewiński, prekonizowany 30 marca 1819 r. Rozpoczął on starania o zwrot zamku dawnych biskupów łuckich od rządu carskiego i podzielił diecezję na 11 dekanatów: bialski, garwoliński, janowski, łaskarzewski, łukowski, międzyrzecki, parczewski, siedlecki, stężycki i węgrowski. Mianował 12 członków kapituły katedralnej janowskiej oraz przyjął pod swoją władzę dwa seminaria duchowne: w Janowie i Węgrowie.

Drugim biskupem podlaskim został Jan Marceli de Gutkowo Gutkowski, który sakrę biskupią otrzymał 1 października 1826 r. Jako pasterz diecezji zwrócił uwagę na wychowanie w seminarium i dbał o poziom intelektualny oraz moralny duchowieństwa. Osobną kartę działalności bp. Gutkowskiego stanowi jego walka z rządem rosyjskim w obronie religii i praw Kościoła.

Korespondował z rządem w ostrej, nietaktownej formie, co szczególnie drażniło urzędników carskich. Car Mikołaj I wydał rozkaz usunięcia Gutkowskiego z Janowa. Aresztowano go i wywieziono do Ozieran w guberni mohylowskiej. Po rokowaniach Stolicy Apostolskiej z rządem rosyjskim Gutkowski zrzekł się dobrowolnie biskupstwa janowskiego. Zmarł w Lwowie w 1863 r. i tam został pochowany.

 

Zapora prawosławia

Po 17-letnim osieroceniu diecezji podlaskiej trzecim jej biskupem został prowincjał i komisarz generalny kapucynów o. Piotr Paweł Beniamin Szymański. Ingres do katedry janowskiej odbył 7 czerwca 1857 r. Szymański objął rządy w trudnych warunkach politycznych i religijnych: w kraju wzrastały nastroje rewolucyjne przeciwko caratowi, życie religijne było paraliżowane przez Rosję, a rząd patrzył na Podlasie jako na zaporę prawosławia i ośrodek unii, którą za wszelką cenę chciano zniszczyć. Bp Szymański oddał diecezję opiece Matki Bożej i wprowadził nabożeństwo majowe. Specjalną troską otoczył duchowieństwo parafialne i polecił urządzać misje ludowe oraz rekolekcje parafialne. Corocznie wydawał wielkopostny list pasterski nawołujący do pokuty, a zwłaszcza do wystrzegania się pijaństwa. Kiedy car Aleksander II w 1867 r. skasował diecezję podlaską, a jej terytorium przyłączył do diecezji lubelskiej, bp. Szymańskiego wywieziono do Łomży i umieszczono w klasztorze kapucynów, gdzie zmarł rok później. ...

Monika Grudzińska