Historia
Źródło: ARCHIWUM
Źródło: ARCHIWUM

Odszedł Zygmunt Chłopek – więzień obozu Treblinka I

Gwałtownie topnieje liczba osób pamiętających gehennę II wojny światowej. Jedną z nich był Zygmunt Chłopek, uczestnik obrony Warszawy i więzień Karnego Obozu Pracy w Treblince. Wojenną odyseję rozpoczął mając zaledwie 14 lat.

Urodził się 5 maja 1925 r. w Siedlcach. Rodzice jego - Bolesław i Stanisława, doczekali się jeszcze dwóch córek. Ojciec pracował na kolei. W 1930 r. został przeniesiony do Warszawy. Z tego powodu rodzina przeprowadziła się do Miłosnej. W 1935 r. zmarł ojciec, a dwa lata później matka. Młodszymi siostrami zaopiekowała się rodzina. Zygmunt w wieku 12 lat został przyjęty, jako małoletni żołnierz, do 3 Batalionu Strzelców w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Jednocześnie kontynuował naukę w szkole powszechnej. Wiosną 1938 r. został werblistą w orkiestrze wojskowej. We wrześniu 1939 r. jako łącznik w nowo sformowanym 103 Batalionie Piechoty wziął udział w obronie Warszawy. Po kapitulacji młodociani żołnierze z jego jednostki nie poszli do niewoli. Otrzymali rozkaz przebrania się w cywilne ubrania. Zygmunt Chłopek, aby zarobić na swoje utrzymanie, pracował początkowo jako pomocnik w sklepie.

Później otrzymał pracę w warsztatach samochodowych firmy „Modrzejów – Handke”. Po ataku Niemiec na Związek Radziecki w warsztatach tych zaczęto naprawiać samochody uszkodzone na froncie wschodnim. Zygmunt wraz z kolegami uczestniczył w sabotażu oraz zdobywaniu broni i amunicji. Działalność ta nie trwała jednak długo. Na skutek zainteresowania gestapo kilkakrotnie musiał zmieniać pracę. Na wiosnę 1942 r. zagrożony aresztowaniem opuścił Warszawę. Początkowo mieszkał w Skrzeszewie, a później w Rogowie. Obie miejscowości położone były wówczas w granicach diecezji siedleckiej.

Treblinka
W trakcie obławy przeprowadzonej 9 czerwca 1943 r. w Rogowie Niemcy zatrzymali 88 osób, w tym Z. Chłopka. Aresztowanych skierowano do Karnego Obozu Pracy w Treblince, utworzonego latem 1941 r. w celu eksploatacji żwirowni. Osadzano w nim Polaków i Żydów. Najliczniejszą kategorię wśród więzionych Polaków stanowili aresztowani za niewywiązywanie się z obowiązkowych dostaw, czyli kontyngentów. Obóz pracy, tzw. Treblinkę I, Niemcy zlikwidowali 23 lipca 1944 r., tuż przed wkroczeniem Armii Czerwonej. W latach 1942-1943 obok niego funkcjonował Obóz Zagłady – Treblinka II, w którym przez 13 miesięcy unicestwiono blisko 900 tys. Żydów.
W Treblince Z. Chłopek przez dwa miesiące pracował w żwirowni. Na skutek wyczerpania spowodowanego morderczą pracą i głodowymi racjami żywnościowymi został przeniesiony do obróbki drewna. W obozie zachorował na tyfus. W celu leczenia został umieszczony w szpitalu na Klimowiźnie w Węgrowie. Przebywał tam od 1 września do 20 października 1943 r. Po otrzymaniu informacji, że większość osób z grupy rogowskiej została zwolniona, nie zdecydował się na ucieczkę. Powrócił do obozu, z którego dziesięć dni później również został zwolniony.

Po wojnie
Wkroczenia Armii Czerwonej doczekał w Rogowie. Wkrótce pod fałszywym pretekstem został zatrzymany i pobity przez enkawudzistów. Odzyskanie wolności zawdzięczał sołtysowi, który poręczył za niego. W styczniu 1945 r. Z. Chłopek powrócił do Warszawy. Wstąpił do wojska, w którym – tak jak wcześniej – grał w orkiestrze. Przez wiele lat zajmował się zbieraniem informacji na temat historii orkiestr wojskowych. Współpracował także z muzeum w Treblince.
Zmarł 31 grudnia 2021 r. w Nieporęcie w wieku 96 lat. Jego doczesne szczątki spoczną 17 stycznia br. w grobie rodzinnym na cmentarzu bródnowskim w Warszawie.

Witold Bobryk