Popularna, ale kontrowersyjna
Dieta ketogeniczna, inaczej dieta ketogenna, jest obecnie bardzo popularnym, ale kontrowersyjnym modelem żywienia, będącym zaprzeczeniem aktualnych zasad żywieniowych. Główne jej założenia to obniżenie ilości spożywanych węglowodanów, znaczne ograniczenie posiłków zawierających cukier, zwiększenie podaży tłuszczów oraz spożycie białka w umiarkowanych ilościach. Przy niskim poziomie lub braku spożycia węglowodanów we krwi wzrasta stężenie ciał ketonowych produkowanych przez wątrobę, które wykorzystywane są zamiast glukozy jako źródło energii.
Statystyki wskazują, że w 2021 r. „dieta ketogeniczna” była najczęściej wpisywaną frazą w wyszukiwarce google. Zwolennicy przekonują, że nie tylko pomaga zgubić zbędne kilogramy, ale ma również pomagać na padaczkę, autyzm, chorobę Alzheimera i Parkinsona. Na czym polega ta dieta?
Dieta ketogeniczna, inaczej dieta ketogenna, jest obecnie bardzo popularnym, ale kontrowersyjnym modelem żywienia, będącym zaprzeczeniem aktualnych zasad żywieniowych. Główne jej założenia to obniżenie ilości spożywanych węglowodanów, znaczne ograniczenie posiłków zawierających cukier, zwiększenie podaży tłuszczów oraz spożycie białka w umiarkowanych ilościach. Przy niskim poziomie lub braku spożycia węglowodanów we krwi wzrasta stężenie ciał ketonowych produkowanych przez wątrobę, które wykorzystywane są zamiast glukozy jako źródło energii. Trzeba jednak zaznaczyć, że dieta ketogeniczna będąca wyłącznie stylem życia różni się od diety ketogennej klinicznej zalecanej w terapii różnych chorób, która musi być przestrzegana w określony sposób, przez co może być dla pewnych osób trudna do długotrwałego stosowania.
Jakie produkty są zalecane, a jakie niedozwolone w tej diecie?
Zależy to od jej rodzaju, indywidualnej tolerancji oraz etapu stosowania. Warto natomiast podkreślić, że nie jest to dieta eliminacyjna i żaden produkt nie jest w niej zakazany, znaczenie ma natomiast udział poszczególnych składników pożywienia. Dieta ketogeniczna to dieta bogatotłuszczowa, bardzo niskowęglowodanowa i normobiałkowa, dlatego należy ograniczyć udział produktów zbożowych, warzyw skrobiowych, owoców, nasion roślin strączkowych, mleka i produktów mlecznych oraz cukru. Zalecane są natomiast warzywa nieskrobiowe (m.in. ogórek, brokuły, kalafior, sałata, zielona papryka, koperek, szpinak, rukola, jarmuż, szparagi, cukinia, pomidory) oraz tłuszcze (masło, smalec, jaja, tłuste mięso i ryby, owoce morza, podroby, ser żółty, oleje, orzechy, oliwki, nasiona, awokado). Preferowane są produkty bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, pochodzące z ryb, oleju sojowego, słonecznikowego i rzepakowego oraz orzechów Zamiast cukru można zastosować stewię lub erytrol. Wymagana jest także odpowiednia podaż płynów oraz suplementacja wieloskładnikowa.
Czy są jakieś wskazania medyczne do stosowania diety ketogenicznej?
Nie jest ona wprawdzie właściwym modelem odżywiania się, ale stała się bardzo popularna wśród osób odchudzających się lub intensywnie ćwiczących, ponieważ podczas jej stosowania wytwarzane są ciała ketonowe, które hamują uczucie głodu. Badania naukowe potwierdzają, że dieta ketogenna stanowi skuteczne narzędzie w leczeniu chorób neurologicznych (m.in. padaczek lekoopornych, zespołu Retta, Draveta, stwardnienia guzowatego), łagodzeniu stanów zapalnych czy zachowania niskiego poziomu glikemii. Ze względu na przeciwzapalne działanie może pełnić istotną rolę w terapii chorób dermatologicznych, takich jak trądzik i łuszczyca. Wskazuje się również na korzystne działanie diety na ilość i jakość bakterii jelitowych, zahamowanie wzrostu złośliwych guzów ośrodkowego układu nerwowego oraz poprawę jakości życia i codziennego funkcjonowania osób z Parkinsonem i Alzheimerem. Nie rekomenduje się natomiast obecnie leczenia dietą ketogenną otyłości, chorób neurodegeneracyjnych, nowotworów czy cukrzycy typu 2, pomimo istniejących optymistycznych badań potwierdzających jej skuteczność w terapii tych schorzeń. Jedno jest pewne: dieta musi być zawsze stosowana z właściwych wskazań i pod opieką specjalistów.
A kto absolutnie nie powinien na nią przechodzić?
Nie należy stosować diety ketogenicznej na własną rękę, bez wskazań medycznych. Natomiast jest ona absolutnie niezalecana osobom z niewydolnością wątroby, nerek i trzustki, gdyż do wytwarzania ciał ketonowych z tłuszczów konieczna jest prawidłowa czynność tych narządów. Przed jej zastosowaniem należy także wykluczyć wrodzone choroby rzadkie (u dzieci i niemowląt) i zwrócić uwagę na ciężko przebiegające choroby cywilizacyjne, ciążę, zaburzenia odżywiania czy alkoholizm. Względnym przeciwwskazaniem jest np. ciężki refluks żołądkowo-przełykowy.
Jakie dolegliwości mogą pojawić się przy stosowaniu tej diety?
W początkowej fazie diety lub w przypadku nietolerancji produktów bogatotłuszczowych mogą pojawić się zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha, zgaga, wymioty, ale także senność i brak apetytu oraz nieprzyjemny zapach ciała i z ust. Istnieje także zwiększone ryzyko podwyższonego stężenia cholesterolu i przedwczesnej miażdżycy naczyń. Dieta ta może u osób zdrowych zaburzyć gospodarkę hormonalną, a przy dłuższym stosowaniu spowodować zaburzenia elektrolitowe, niedocukrzenie, obrzęki, kamicę moczanową i hiperurykemię, a nawet kardiomiopatię. Ponadto trzeba pamiętać, że – jak każda dieta restrykcyjna – może doprowadzić do niedoboru błonnika, mikroelementów i witamin.
W takim razie, czy możemy liczyć na jakieś korzyści?
Stosując dietę bez wskazań medycznych, wywołamy tzw. stan głodówki, więc zredukujemy masę ciała. Natomiast prowadzenie diety ketogennej pod opieką lekarza i dietetyka będzie sposobem leczenia pacjentów z chorobami przebiegającymi z padaczką lekooporną.
Dziękuję za rozmowę.
DY