Potrafimy cierpieć i bronić naszej cerkwi

Tak odpowiedzieli unici w Pratulinie naczelnikowi powiatu konstantynowskiego, który przybył z wojskiem, aby przekazać miejscową cerkiew proboszczowi wyznaczonemu przez władze rosyjskie.

Nie była to pusta deklaracja. W obronie świątyni zginęło 13 wiernych, a wielu zostało rannych. Chociaż wydarzenia, które rozegrały się 24 stycznia 1874 r. w Pratulinie, stały się symbolem heroizmu unitów, to nie były na terenie unickiej diecezji chełmskiej odosobnione. W wielu miejscowościach katolicy obrządku wschodniego protestowali przeciwko likwidacji Cerkwi unickiej połączonej z przymusową konwersją na prawosławie, płacąc za to własną krwią i wolnością.

Przez kilkadziesiąt lat pomimo represji wielu z nich nie zaakceptowało urzędowej zmiany wyznania. Opór unitów miał miejsce w okresie wzmagającej się rusyfikacji po upadku powstania styczniowego. Ich zdeterminowana postawa zasługuje na szczególne uznanie. Unici przeciwstawili się opresyjnej polityce rosyjskiej w czasie powszechnego zwątpienia panującego w społeczeństwie polskim po klęsce kolejnego powstania narodowego.

 

Ostatni etap

Zniesienie unii kościelnej w Królestwie Polskim było ostatnim etapem likwidacji Cerkwi unickiej w Imperium Rosyjskim. Od początku na zajętych terenach Rzeczypospolitej administracja rosyjska prowadziła politykę zmierzającą do narzucenia ludności unickiej prawosławia, religii stanowiącej jeden z elementów integrujących Imperium. Na ziemiach zabużańskich walka z Cerkwią unicką rozpoczynała się w momencie aneksji przez Rosję kolejnych terenów. Ostatecznie na ziemiach włączonych do Cesarstwa unię kościelną zniesiono w 1839 r. ...

Witold Bobryk