Przeszłość połączyła się z teraźniejszością
Organizowany przez Muzeum-Zespół Synagogalny Festiwal Trzech Kultur ukazuje dziedzictwo nadbużańskiego miasteczka, w którym żyli wyznawcy judaizmu, prawosławia, protestantyzmu i katolicyzmu. Festiwal rozpoczął się 2o września spektaklami. Pokazano m.in. „Punkt odniesienia” Pawła Nowaka w reżyserii Małgorzaty Głuchowskiej. To prawdziwa historia żydowskiego chłopca, który, uciekając przed masową egzekucją, został uratowany przez hitlerowskich żołnierzy. Tego dnia otwarto też wystawę „Wrzesień 1939 r. na ziemi włodawskiej” przygotowaną w związku z 80 rocznicą kampanii wrześniowej. Kurator Agnieszka Ignatiuk podkreśliła, że „trudna historia czasów wojny jest nadal żywa, szczególnie wśród starszych osób, które pamiętają dawne czasy, czasy walki o życie i przetrwanie”. Pokazano m.in. zdjęcia z pierwszych miesięcy wojny, a także eksponaty: szable polskie i niemieckie czy konstrukcję siodła kleeberczyków.
Pierwszy dzień festiwalu tradycyjnie poświęcony jest judaizmowi, dlatego nie mogło zabraknąć warsztatów języka hebrajskiego, tańca izraelskiego i muzyki. Z recitalem „Już nie zapomnisz mnie” wystąpił Tomasz Stockinger. Aktor wyśpiewał piosenki do tekstów Marian Hemara, Juliana Tuwima, Henryka Warsa i Jerzego Petersburskiego, uzupełniając swój występ żydowskimi szmoncesami, tj. dowcipami i kawałami o Żydach. Z recitalem „Żydowska ulica” wystąpiła Izabela Szafrańska, a dzień zakończył „Szabaton na Solnej” – potańcówka bałkańska z zespołem Bum Bum ORKeSTAR.
Opowieści z Tomaszówki
21 września w klasztorze oo. paulinów odbyła się promocja książki prof. Wojciecha Kędara „Hetman Ludwik Konstanty Pociej (1664-1730). Pan na Różance i Włodawie, fundator konwentu oo.paulinów we Włodawie”. Była też okazja do przeniesienia się do przedwojennej Tomaszówki, a to za sprawą opowieści dawnych mieszkańców tej zabużańskiej osady. – Kiedy przyszli Sowieci w 1939 r., wyznaczyli granice – pas 800-metrowy od rzeki Bug – opowiadał urodzony w 1928 r. w osadzie Włodawka Czesław Chudzik. – Moja miejscowość znalazła się więc poza granicą i była przeznaczona do likwidacji. Stąd moja obecność w Tomaszówce, gdzie nas przeniesiono. Wraz z ustanowieniem władzy radzieckiej osada weszła w skład ZSRR. Gdy w 1991 r. Białoruś stała się suwerennym krajem, Tomaszówka znalazła się w strukturach nowego państwa – wyjaśniał.
Uzupełnieniem opowieści były zbiory dokumentów i zdjęć, pochodzących m.in. z domowego archiwum Krzysztofa Skibińskiego.
W sobotę – poświęconą prawosławiu – godny uwagi był monodram „Ja j u poli verboju rosła”, w wykonaniu Joanny Troc z Teatru Czrevo. Sztuka powstała z inspiracji tradycyjną kulturą Białorusinów Podlasia, przenosząc gwarę podlaską do profesjonalnego teatru.
O kalendarzu liturgicznym, apokryfach i nabożeństwach prawosławnych, a szczególnie święcie Narodzenia Najświętszej Marii Panny opowiedział ks. Jan Grajko, proboszcz parafii św. Archanioła Michała w Kodniu. – Święto to rozpoczyna drogę – zapowiadaną już z Starym Testamencie – prowadzącą do narodzin Syna Bożego i naszą drogę przeżywania wydarzeń biblijnych – mówił prawosławny kapłan.
Z wydarzeń scenicznych interesująca była „Missa Papae Gia Santo” Katarzyny Gaertner, a także występ śpiewaczek Polesia Włodawskiego.
Nie tylko muzyka sakralna
W niedzielę rano oprawę muzyczną nabożeństwa we włodawskiej cerkwi zadbał Chór Seminarium Duchownego z Poczajowa. Natomiast po południu w kościele św. Ludwika uczestnicy festiwalu wysłuchali utworów muzyki sakralnej w wykonaniu Archidiecezjalnego Chóru Chłopięco-Męskiego „Pueri Cantores Lublinenses”. Kolejnym wydarzeniem była odprawiona w kościele pw. Najświętszego Serca Jezusowego Msza św. w rycie trydenckim z oprawą muzyczną Chóru Fletnia Pana. Na zakończenie festiwalu pokazano animację multimedialną na fasadzie Wielkiej Synagogi, natomiast w koncercie piosenek z okazji 85 rocznicy urodzin Leonarda Cohena wystąpiły Natalia Kukulska, Anita Lipnicka i Barbara Wrońska.
20 edycja festiwalu – wydarzenia łączącego przeszłość kresowego miasteczka z jego teraźniejszością – przeszła do historii. Po raz kolejny z sukcesem wypełniony został ekumeniczny program ochrony i promocji miejscowej tradycji pogranicza kultur wyznawców judaizmu, prawosławia, protestantyzmu i katolicyzmu.
JS