Rok El Greca rozpoczęty
Dzieło El Greca odnaleziono 50 lat temu w Kosowie Lackim. Od dziesięciu lat „Ekstaza św. Franciszka” znajduje się w Muzeum Diecezjalnym w Siedlcach. Obraz zaliczany jest do grona pięciu najcenniejszych dzieł w polskich zbiorach.
Spotkanie z obrazem
W piątek, 21 października w Muzeum Diecezjalnym w Siedlcach odbyła się konferencja prasowa inaugurująca obchody Roku El Greca. Wzięli w niej udział: biskup siedlecki Zbigniew Kiernikowski, dyrektor Muzeum Diecezjalnego ks. Robert Mirończuk, ambasador Grecji Tasia Athanasiou, wiceminister edukacji narodowej Tadeusz Sławecki oraz prezydent Siedlec Wojciech Kudelski.
Podczas spotkania dyrektor Muzeum Diecezjalnego zaprezentował planowane wydarzenia związane z obchodami Roku El Greca. – Każdego siódmego dnia miesiąca odbędzie się spotkanie z dziełem El Greca omawianym przez wybitnych historyków sztuki pod hasłem „Spotkanie z jednym obrazem El Greca”. Nie zabraknie też konkursów wiedzy o malarzu w województwie mazowieckim i lubelskim na poziomie szkoły gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej pod honorowym patronatem ministra edukacji narodowej oraz mazowieckiego i lubelskiego kuratora oświaty. Zaplanowano również warsztaty malarskie dla dzieci i młodzieży oraz pokazy filmów związanych z El Grekiem – wyliczył ks. R. Mirończuk.
Promocja twórczości malarza i Siedlec
– El Greco był malarzem, który miał wielkie wczucie rzeczywistości ziemskiej i tego, co pozaziemskie, nadprzyrodzone. Przez swoje obrazy potrafił wyrazić tajemnicę ludzkiego przemijania i kruchości, dając jednocześnie odniesienie do tego, co trwałe i niezmienne – do Boga – przyznał biskup Z. Kiernikowski. Wyraził także nadzieję, że Rok El Greca oraz wydarzenia jemu towarzyszące pomogą dzisiejszemu człowiekowi patrzeć lepiej na rzeczywistość ziemską, by móc właściwie oceniać dobra doczesne i dążyć do tego, co jest nieprzemijające. Tadeusz Sławecki, wiceminister edukacji narodowej podziękował diecezji siedleckiej za wszelkie starania, by obraz El Greca był znany w całej Polsce. – Mam nadzieję, że Międzynarodowy Rok El Greca będzie inspiracją dla młodych ludzi, by innym okiem popatrzyli na otaczającą ich rzeczywistość. Jako ministerstwo edukacji narodowej obejmiemy patronat nad konkursami skierowanymi do dzieci i młodzieży, dotyczącymi życia i twórczości El Greca. Wystawienie „Ekstazy św. Franciszka” na Zamku Królewskim w Warszawie będzie też impulsem do przygotowania od strony duchowej wizyty papieża Franciszka w Polsce – stwierdził wiceminister.
Goszcząca w Siedlcach ambasador Grecji przyznała, że uczestnictwo w obchodach Roku El Greca, artysty, którego spuścizna należy do całej ludzkości jest powodem dumy dla Grecji. – Gdy ks. Robert zaproponował mi udział w obchodach Roku El Greca byłam wielce uradowana. Obiecałam, że odwiedzę Siedlce, aby właśnie zobaczyć ten wyjątkowy obraz – przyznała T. Athanasiou. I uzupełniła: – Cieszę się, że my, Grecy i Polacy dzielimy również wspólne dziedzictwo kulturowe. Jako ambasada staramy się wspierać wszelkie działania mające na celu promocję twórczości tego malarza w Polsce. We współpracy z Instytutem Cervantesa organizujemy pokaz filmu „El Greco”. Mamy nadzieję, że będziemy mogli pokazać ten obraz również w Siedlcach.
Uczestniczący w konferencji prezydent Wojciech Kudelski wyraził nadzieję, że w ciągu najbliższych miesięcy o mieście będzie głośno w całym kraju. – Ufam, że w ramach obchodów Roku El Greco do Siedlec przyjedzie wielu turystów, którzy będą mogli podziwiać piękno naszego regionu. Rozpoczynamy dzisiaj promocję obrazu El Greca. Planujemy konferencje naukowe w Warszawie i Krakowie, na które nasz obraz będzie wypożyczony – zapowiedział.
W spotkaniu wziął również udział ks. prałat Zdzisław Borkowski, który przypomniał historię odnalezienia obrazu na plebanii w Kosowie Lackim. – Pamiętam, ze 1 kwietnia 1966 r. ukazał się artykuł o odnalezieniu obrazu El Greca, a już następnego dnia przeżywaliśmy prawdziwy najazd historyków i znawców sztuki. Była to wówczas wielka sensacja – wspominał ks. Z. Borkowski.
Na zakończenie konferencji każdy z uczestników mógł stanąć naprzeciw dzieła El Greca i kontemplować ekstazę św. Franciszka.
Z Hiszpanii do Kosowa
Dalsza część uroczystości odbyła się w Sali Białej Miejskiego Ośrodka Kultury. Podczas spotkania wygłoszono dwa wykłady. Dr Cezary Taracha z KUL opowiedział o Hiszpanii Złotego Wieku, natomiast dr Pablo de la Fuente z KUL o życiu i twórczości El Greco. – Hiszpania epoki El Greca została zjednoczona przez królów katolickich: Ferdynanda Aragońskiego i Izabelę Kastylijską – mówił pierwszy z prelegentów. – Tak zwany Złoty Wiek rozpoczął się w połowie XVI w. W tym okresie Hiszpania stała u szczytu swojej potęgi. Jej imperium rozciągało się na Amerykę, dzięki odkryciom i podbojom Nowego Świata. Z tym okresem związane jest powiedzenie: „W hiszpańskim imperium słońce nigdy nie zachodziło”. Ogromne mocarstwo łączyła osoba króla, wiara katolicka, a także zarządzanie za pomocą kolegialnych i tematycznych rad. El Greco tworzył w Hiszpanii silnej, zamożnej i katolickiej, w której rozwijał się mecenat kultury i sztuki – mówił C. Taracha.
El Greco, a właściwie Domenicos Theotocopulos, urodził się na wyspie Kreta. Początkowo jego marzeniem była kariera nadwornego malarza króla i udział w wielkim przedsięwzięciu przyozdobienia komnat królewskich Escorialu. – Około 1576 r. El Greco przybył do Toledo, gdzie powstały jego najbardziej dojrzałe dzieła. W przeciwieństwie do malarstwa renesansowego, El Greco w charakterystyczny dla manieryzmu sposób w miejsce perspektywy wprowadził symboliczny płaszczyznowy porządek elementów. Postacie malowane przez El Greca mają zachwiane proporcje. Jego obrazy charakteryzują się wydłużeniem postaci, stonowanymi barwami i zakłóceniem w perspektywie i harmonii. Temat św. Franciszka jest bardzo popularny w malarstwie El Greca. Obraz „Ekstaza św. Franciszka” przedstawia Biedaczynę z Asyżu w momencie otrzymania stygmatów. Jest on pochylony i wpatrzony w niebo, wydaje się być niezwykle uduchowiony – wyjaśnił de la Fuente. Wieczorną konferencję zakończył recital muzyki hiszpańskiej w wykonaniu: Agnieszka Gertner-Polak (sopran), Monika Rosca (fortepian) i Krzysztof Woźniczko (altówka).
Kolejne spotkanie w ramach obchodów Roku El Greca odbędzie się 7 marca. W 2014 r. zaplanowano także m.in.: międzynarodową konferencję naukową pt.: „Sztuka doby El Greco”, organizowaną przy współpracy z Zamkiem Królewskim w Warszawie oraz Uniwersytetem Papieskim Jana Pawła II w Krakowie, która potrwa od 28 do 30 maja. Konferencja rozpocznie się na Zamku Królewskim w Warszawie, a przez dwa dni odbywać się będzie w Pałacu Ogińskich w Siedlcach. Na przełomie września i października obraz „Ekstaza św. Franciszka” będzie można oglądać na Zamku Królewskim w Warszawie.
Organizacją wydarzeń związanych z obchodami Roku El Greca zajmuje się Fundacja „El Greco Polska” działająca przy Muzeum Diecezjalnym w Siedlcach. Fundacja ściśle współpracuje z samorządem i z placówkami kulturalnymi Siedlec. W komitecie honorowym obchodów Międzynarodowego Roku El Greca znaleźli się: kard. Stanisław Dziwisz, kard. Kazimierz Nycz, biskup siedlecki Zbigniew Kiernikowski, ambasador Włoch Ricardo Guariglia, ambasador Grecji Tasia Athanasiou, ambasador Hiszpanii Augustin Núñez Martinez, minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski, wiceminister edukacji narodowej Tadeusz Sławecki, marszałek województwa mazowieckiego Adam Struzik, rektor Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego Tamara Zacharuk, rektor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie ks. prof. Władysław Zuziak oraz prezydent Siedlec Wojciech Kudelski.
ks. Mateusz Czubak