Stowarzyszenie z tradycjami
- Towarzystwo powstało, by prowadzić ważne wydarzenia w ramach jubileuszu 700-lecia Łosic. Teraz, po 50 latach, gdy doczekaliśmy już 750 lat istnienia miasta, nadal wpisujemy się w jego w historię.
Trzeba podkreślić, że te siedem i pół wieku stanowi wielką, burzliwą, pełną znamiennych wydarzeń historię miasta i okolicznej ziemi, którą trzeba przypominać i przekazywać współczesnym i potomnym – dodał S. Szańkowski.
Przybliżyć dzieje miasta
Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łosickiej powstało w 1965 r. na fali ożywienia ruchu regionalnego związanego z obchodami 1000-lecia Państwa Polskiego oraz wzrostu zainteresowania przeszłością najbliższego otoczenia.
Grupa lokalnych społeczników i miłośników ziemi rodzinnej: Michał Lelejko, Romuald Mikoszewski, Józef Rumik i Marian Wyczółkowski założyli pierwsze na Ziemi Łosickiej stowarzyszenie regionalne. W pierwszych dniach swego istnienia TPZŁ zaangażowało się w przygotowanie obchodów 700-lecia Łosic. 17 września 1966 r. zorganizowana została sesja popularnonaukowa, której ilustracją materiałową była wystawa historyczna pt. ,,VII wieków Łosic”, przygotowana przez Archiwum Państwowe miasta Warszawy i województwa mazowieckiego (wówczas warszawskiego).
Po niespełna dziesięcioletniej przerwie, w 1997 r., dzięki aktywnemu zespołowi kilku osób udało się reaktywować TPZŁ, a jego prezesem został Tomasz Dobrowolski.
W celu opracowywania i upowszechniania historii Ziemi Łosickiej TPZŁ organizuje cykliczne konferencje popularnonaukowe. Każda taka sesja to przybliżenie dziejów miasta i regionu, wydarzeń, ludzi z dalszej i bliższej przeszłości dzisiejszym łosiczanom, a także popularyzowanie bogatej historii Ziemi Łosickiej, ciekawej, a ciągle jeszcze słabo znanej przeszłości Podlasia wschodzącego w obręb województwa mazowieckiego. Dzięki współpracy z muzeum Historii Ruchu Ludowego w Warszawie po każdej konferencji w ramach „Podlaskich Spotkań Historycznych” ukazuje się ilustrowane wydanie książkowe, które jest zbiorem referatów wygłoszonych na sesji. W ten oto sposób Ziemia Łosicka ma już pokaźny dorobek literackich w postaci publikacji prasowych książek i albumów
Ocalić od zapomnienia
Dla uhonorowania osób prywatnych i firm zaangażowanych w promowanie regionu w 2000 r. ustanowiona została plakietka „Zasłużony dla Ziemi Łosickiej”. Szczególną opieką i troską członkowie TPZŁ otaczają miejsca pamięci narodowej: odnowione zostały kwatery żołnierskie z I wojny światowej w Chłopkowie, cmentarz unicki w Chotyczach, wespół z kombatantami AK wzniesiony został pomnik – kurhan w okolicach Mszanny (w miejscu poległych powstańców styczniowych 1863 r.), w przygotowaniu jest dokumentacja upamiętnienia miejsca zrzutu w 1943 r. trzech oficerów AK „Cichociemnych” w rejonie wsi Łepki.
W ramach Ogólnopolskiego Programu „Katyń – ocalić od zapomnienia”, dzięki inicjatywie TPZŁ skwerowi u zbiegu ulic 1 Maja i Moniuszki nadano imię „Męczenników Katynia”, odsłonięto tablicę pamiątkową oraz tabliczki imienne ofiar zbrodni katyńskiej. Również w ramach programu zorganizowane zostały dwa spotkania historyczne z pracownikami naukowymi IPN, w których uczestniczyła młodzież szkół łosickich i społeczeństwo miasta. W czasie drugiego spotkania laureaci międzyszkolnego konkursu wzięli udział w wyjeździe do Katynia.
TPZŁ wspólnie ze Związkiem Kombatantów Żołnierzy AK jest organizatorem corocznych rajdów konnych „Szlakiem Oddziału Partyzanckiego 34 p.p. AK „Zenona” oraz współorganizatorem z burmistrzem Łosic festynu historycznego.
Znaczące miejsce w działalności TPZŁ zajmuje mała architektura sakralna. Podjęto renowację zabytkowych kapliczek przydrożnych w Chotyczach, Łysowie i Ławach. Zakończono remont zabytkowej, pochodzącej z XVIII w. kapliczki w Toporowie.
Od kilku lat Zarząd TPZŁ podejmuje starania zmierzające do reaktywacji Muzeum Regionalnego Ziemi Łosickiej.
TPZŁ od niedawna ma swoją siedzibę w Transgranicznym Centrum Dialogu Kultur w Łosicach.
Założyciele TPZŁ
Każda z postaci grupy założycielskiej Towarzystwa to indywidualności wyróżniające się talentem artystycznym, społecznikowskim i wielkim poczuciem lokalnego patriotyzmu:
Marian Wyczółkowski – kolekcjoner ciekawych zborów archeologicznych, etnograficznych i historycznych związanych z Ziemią Łosicką, zasłużony nauczyciel i wychowawca, inicjator tajnego nauczania w okresie okupacji hitlerowskiej, pierwszy prezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łosickiej i założyciel PTTK w Łosicach;
Józef Rumik – wieloletni burmistrz Łosic, społecznik, znawca historii miasta i regionu;
Aniela Rumik-Pawelec – przekazała bogatą kolekcję zbiorów historycznych swojego ojca (Józefa Rumika) na poczet eksponatów przyszłego muzeum regionalnego w Łosicach;
Michał Lelejko – nauczyciel i wychowawca, miłośnik historii swojego miasta i regionu, wyróżniający się aktywnością społeczną, sekretarz TPZŁ dwóch kadencji;
Romuald Mikoszewski – aktywny działacz TPZŁ, społecznik i inicjator wielu przedsięwzięć kulturalnych, zdecydowany obrońca „Starostwa”. Dla upamiętnienia jego zasług w dziedzinie kultury, co roku organizowany jest przez TPZŁ i ŁDK ogólnopolski konkurs literacki imienia Romualda III Mikoszewskiego – „Ziemia Najbliższa”.
Do grupy założycieli TPZŁ w następnych latach dołączyli ludzie, którzy na polu kultury regionu wykonali ogromną i bardzo pożyteczną pracę, wpisując się w historię Ziemi Łosickiej, Podlasia, a nawet kraju:
Tadeusz Banaś – nauczyciel, działacz społeczno-kulturalny, zbieracz oryginalnego folkloru muzycznego podlaskiej wsi, twórca Zespołu Pieśni i Tańca „Podlasie”, organizator chórów szkolnych, zespołów instrumentalnych i wokalnych;
Mieczysław Czarnecki – długoletni dyrektor Łosickiego Domu Kultury, twórca Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia w Łosicach, aktywny członek zarządu TPZŁ w latach 80 i inicjator reaktywowania Towarzystwa w 1997 r.;
Franciszek Krasuski – pedagog, poeta i regionalista ziemi serpelickiej, jak wieść głosi – najpiękniejszego skrawka Ziemi Łosickiej. Członek ZLP tak o nim napisał: „Autor jest poetą znanym już nie tylko w regionie (…) to twórca niezwykle płodny. Żyje z dala od literackich centrów, radzi sobie doskonale i bez kompleksów uprawia z powodzeniem lirykę, satyrę i fraszkę. Uparł się być poetą prowincji i zamiar ten doskonale realizuje”;
Ryszard Chojecki – nauczyciel, społecznik, znawca i badacz przeszłości regionu, poeta, literat. Przez wiele lat walczył o uratowanie od rozbiórki, zabezpieczenie, a następnie renowację budynku starostwa na cele muzealne. Prezes Towarzystwa w latach 1975-1989 r.
Tadeusz Nieścioruk