Tradycja i współczesność
- Ta impreza nie tylko odzwierciedla i przypomina historię Włodawy, ale również uczy tolerancji, dialogu, zrozumienia i otwartości - podkreślił podczas otwarcia festiwalu starosta włodawski Andrzej Romańczuk. Natomiast Anita Lewczuk vel Leoniuk, dyrektor Muzeum - Zespołu Synagogalnego, podziękowała włodawskiej rodzinie Brzozowskich, której przodkowie przechowali i udostępnili należącą do gminy wyznaniowej świętą księgę Tory. Przekazał ją prof. Józef Fert. Podczas uroczystego rozpoczęcia imprezy dyplom z podziękowaniem odebrały przedstawicielki familii Brzozowskich.
– Chciałabym zainaugurować akcję wielkich powrotów: związanych z miastem różnych przedmiotów i wspomnień – powiedziała A. Lewczuk vel Leoniuk. – Nie muszą to być cenne znaleziska, ale proszę się z nami podzielić – dodała.
Filmy, wernisaże spektakle
Pierwszy dzień festiwalu to spotkanie z filmem, wernisaże, spektakle teatralne dla dzieci i młodzieży, warsztaty tańca oraz koncerty. Poświęcony kulturze żydowskiej piątek był czasem przypominania obecności Żydów we Włodawie. Zachowane budynki synagogalne stały się na czas festiwalu miejscem spotkań międzyreligijnych i międzykulturowych. Z myślą o dzieciach przygotowano przedstawienie na podstawie książek Iwony Chmielewskiej, Janusza Korczaka i Joanny Olczak-Ronikier w wykonaniu grupy Studnia O. Młodzież miała okazję nauczyć się tańców izraelskich, które prowadziła Marzena Dudziuk-Koluch z Grupy Tańca Izraelaskiego „Kachol”. Był koncert muzyki Żydów sefardyjskich w wykonaniu zespołu El Saffron, a wieczorem – recital Renaty Przemyk, która przypomniała repertuar Leonarda Cohena, oraz koncert muzyki neoklezmerskiej Bum Bum Orkestar.
Ośrodek kalwinizmu
Utrwaloną przez lata formułę festiwalu nieco zmieniono, organizując w klasztorze oo. paulinów konferencję naukową, podczas której przypomniano, iż Włodawa było ośrodkiem kalwińskim. Otwierając spotkanie, o. Dariusz Cichor, przeor oo. paulinów, mówił, że tematyka ta została podjęta, ponieważ wspólnota kościoła reformowanego odcisnęła piętno w historii miasta. W sympozjum wzięli udział: dr hab. Leszek Wierzbicki, dr hab. Dariusz Kupisz, prof. Henryk Gmiterek oraz prof. Dariusz Chemperek. Kwestie kalwinizmu przybliżała również wystawa „Kaznodzieja z Włodawy – Andrzej Węgierski jako minister zboru kalwińskiego we Włodawie”. Na ekspozycję złożyły się m.in. kazania Węgierskiego, który zasłużył się również jako organizator synodów we Włodawie.
Ważnym wydarzeniem kulturalnym tego dnia było oratorium Roberta Grudnia z udziałem aktora Macieja Zakościelnego i Orkiestry 966 ph. „Włodawa wielu kultur na tle chrześcijańskich dziejów Polski”.
Muzyczna uczta
W sobotę, którą poświęcono prawosławiu, odbyła się promocja książki „Bieżeństwo 1915. Zapomniani uchodźcy” autorstwa Anety Prymaki. W swojej publikacji autorka poruszyła kwestię uchodźców w czasach I wojny światowej w Imperium Rosyjskim. Z kolei otwarta tego dnia wystawa fotografii otworkowej o. Sofroniusza z Monasteru św. Onufrego z Jabłecznej pt. „Prawosławie przez dziurkę” przybliżyła codzienne życie mnichów.
Wieczorem natomiast rozbrzmiewały muzyka cerkiewna w wykonaniu chóru Oktoich z Wrocławia i XVI-wieczne utwory Cypriana Bazylika, a także klezmerskie melodie. Licznie zgromadzona publiczność miała okazję w murach synagogi posłuchać zespołu Kroke, który wystąpił z wybitnym izraelskim perkusistą Zoharem Fresco. Z kolei na koncertową noc bardów do Czworoboku, zaprosił dyrygent Janusz Kasprowicz oraz wykonawcy: Artur Barciś, Antoni Muracki, Evgen Malinovski, Paweł Orkisz oraz muzycy z Projektu Volodia. Spektakl muzyczny, który przypomniał twórczość Wysockiego i Okudżawy, został przyjęty owacjami.
W niedzielę – dzień poświęcony kulturze katolików – w kościele oo. paulinów odbyła się festiwalowa katecheza muzyczna w wykonaniu zespołu Dzieci z Brodą. Zaśpiewał także Jasnogórski Chór Chłopięco – Męski „Pueri Claromontani”. Natomiast w kościele pw. Najświętszego Serca Jezusowego oprawę muzyczną wieczornej Mszy św. przygotował chór Fletnia Pana oraz grający na organach Stanisław Diwiszek. Dzień zakończył się koncertem gospel grupy Sound‘n’grace.
Wszystkimi zmysłami
Festiwal III Kultur to także jarmark oraz – realizowany w tym roku – projekt „Miasto z duszą”, czyli wydarzenia artystyczne i edukacyjne na Szlaku Trzech Kultur wiodącym od Muzeum – Zespołu Synagogalnego, przez cerkiew pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, do kościoła pw. św. Ludwika oraz Czworoboku.
– Ta impreza to okazja do poznania innych kultur, spotkań z ludźmi i pogłębiania artystycznych pasji – mówi lokalna poetka i śpiewaczka Teresa Ciodyk. – Próbuję też chleby, ciasta, miody. Jednym słowem – chłonę festiwal wszystkimi zmysłami. Co roku z tej okazji zapraszam też do Włodawy znajomych i rodzinę, przekazując mojej 17-letniej wnuczce Kasi, by szanowała inne kultury. Do dziś pamiętam ostatnią Żydówkę, która mieszkała przy ulicy Kraszewskiego. Miała na imię Sara. Poświęciłam jej jedną z moich publikacji – dodaje.
Stoisko z potrawami łączącymi elementy tradycji kulinarnych narodów zamieszkujących niegdyś Włodawę i okolicę wystawiło Koło Gospodyń Miejskich Zosie Samosie. – Potrawy żydowskie gotował z nami student z Warszawy, który odnalazł naszą stronę w internecie i chciał podzielić się swoją pasją do żydowskich potraw – mówi Elżbieta Wołoszun, przewodnicząca koła. – Na pierwszy dzień festiwalu przygotowaliśmy czulent, krupnik po żydowsku, kugel, tatar ze śledzia i m.in. placki ziemniaczane z kawiorem, czyli z posiekaną wątróbką drobiową. Drugiego dnia zaproponowałyśmy parowane ziemniaki i placki ziemniaczane po ukraińsku. Receptury wyszukała w źródłach słowiańskich nasza członkini Renata Holaczuk. Natomiast trzeciego dnia zaserwowałyśmy kuchnie polską, m.in. grochówkę i bigos. Okazuje się, że kuchnia kresowa bardzo przypadła do gustu osobom, które przyjechały na festiwal do Włodawy np. z Warszawy – podkreśla.
Joanna Szubstarska