Twoje dziecko mówi do Ciebie

Dzieci zaczynają komunikować się z nami dużo wcześniej niż się powszechnie sądzi. Już w łonie matki dziecko chce być zauważone, słuchane, pragnie, by do niego mówiono, liczono się z jego potrzebami. Słucha głosu rodziców, wyczuwa przez powłoki brzuszne ich dotyk.

Jeżeli codziennie w 3 trymestrze ciąży o stałej porze dnia rodzice poświęcają dziecku czas (np. rozmawiając z nim, głaszcząc brzuszek lub czytając dla niego bajkę), to dziecko przyzwyczaja się do tej zabawy i upomina się o swój czas, np. gwałtownym kopaniem. Badania wykazały, że  już kilkudniowe noworodki odróżniają głos matki od głosu innej kobiety, a także wolą słuchać zdań wypowiadanych w języku ojczystym niż w obcym. W ten sposób udowodniono, iż dziecko w łonie matki słyszy i zapamiętuje słowa, barwę głosu, melodię, akcent mowy.

A jak komunikuje się noworodek? Z rozwojem mowy wiąże się zasada, iż rozum wyprzedza mówienie. Czyli zanim dzieci cokolwiek nam powiedzą słowami dużo wcześniej rozumieją i próbują porozumiewać się z otoczeniem w sposób im możliwy. Noworodek komunikuje się ze światem za pomocą płaczu. Jest to mało skuteczna metoda, gdyż często trzeba zgadywać, dlaczego dziecko płacze. Wraz z rozwojem zdolności komunikacyjnych dziecko zaczyna stosować kontakt wzrokowy, mimikę, język ciała, gesty, dźwięk, a w końcu mowę – najbardziej efektywny sposób porozumiewania.

W wieku 2-3 miesięcy pojawia się głużenie. Są to pojedyncze dźwięki gardłowe, podobne u wszystkich dzieci na świecie. Kolejny etap – od ok. 6 miesiąca życia – to gaworzenie. Dziecko powtarza wtedy ciągi sylab, np. ba-ba-ba, da-da-da. Około pierwszego roku w mowie dziecka pojawiają się pierwsze wyrazy powiązane ze znaczeniem. Te pierwsze słowa to często uproszczone formy zwykłych wyrazów (np. mleko-meko), ale wiele z nich pochodzi z tak zwanego „języka nianiek” używanego przez dorosłych, gdy zwracają się do małych dzieci. Są to słowa typu: brum, bach, ała, myju-myju, am, be. Dzieci uczą się języka samoistnie przez naśladowanie, jednak rodzice i opiekunowie odgrywają bardzo ważną rolę we wspomaganiu tego procesu. To, co mówimy do dziecka, a także sposób w jaki to robimy ma duży wpływ na rozwój jego zdolności językowych. Badania wykazały, że dzieci, których matki często do nich mówiły, w wieku 20 miesięcy znały o 131 słów więcej niż ich rówieśnicy, którzy byli pozbawieni takiego doświadczenia.

Z najlepszych sposobów na wspomaganie rozwoju mowy jest zapewnienie dziecku takiego środowiska, gdzie ma ono potrzebę porozumiewania się z innymi. Dlatego zachęcaj dziecko do komunikowania się z otoczeniem i reaguj pochwałą na te próby. Opowiadaj o przedmiotach, które można zobaczyć, dotknąć – to rozbudzi ciekawość dziecka. Używaj krótkich, prostych zdań. Gdy mówisz do dziecka, staraj się być na wysokości jego wzroku, np. usiądź na podłodze, weź je na ręce. Unikaj dziecięcego sposobu mówienia, seplenienia i zdrobnień. I pamiętaj: jeśli zawsze przewidujesz potrzeby dziecka, nie pozwalając mu na ich zakomunikowanie, uczysz go, że nie musi używać języka, aby zdobyć to, czego pragnie.

Elżbieta Trawkowska-Bryłka