Wspólne dzieło
Kapłan naszej diecezji był ważną postacią powstania styczniowego – naczelnym kapelanem wojsk powstańczych w randze generała i dowódcą ostatniego oddziału powstańczego na Podlasiu. Za swoje poświęcenie i niezłomność w walce o wolność ojczyzny został skazany na śmierć. Pośmiertnie został odznaczony Orderem Orła Białego. Mimo upływu lat pamięć o bohaterskim księdzu – powstańcu jest wciąż żywa.
Sfilmowania losów ks. S. Brzóski podjął się Tadeusz Syka, reżyser i scenarzysta m.in. filmu „Wyszyński – zemsta czy przebaczenie” opowiadającego o bł. kard. Stefanie Wyszyńskim. Do współpracy w tworzeniu filmu – z racji tego, że ks. S. Brzóska był kapłanem naszej diecezji i działał na Podlasiu, została również zaproszona diecezja siedlecka.
Bp Kazimierz Gurda wystosował w związku z tym komunikat. „Po uzyskaniu pozytywnej opinii Rady Kapłańskiej i Księży Dziekanów postanowiłem o włączeniu się naszej diecezji w realizację tego dzieła, zarówno w wymiarze merytorycznym, jak również finansowym, o które zwracali się pomysłodawcy tego przedsięwzięcia. W związku z powyższym – bardzo proszę Was, Drodzy Diecezjalnie, o solidarne wsparcie tego dzieła poprzez złożenie ofiar na tacę w niedzielę 30 stycznia br. Już dziś za otwartość, życzliwość i złożone ofiary na powyższy cel składam serdeczne podziękowanie i z serca wszystkim błogosławię” – czytamy w komunikacie.
Ks. Stanisław Brzóska urodził się 30 grudnia 1832 r. w Dokudowie k. Białej Podlaskiej w szlacheckiej rodzinie Marcelego Brzóski i Karoliny z Enskajtów. W 17 roku życia wstąpił na Uniwersytet Kijowski, który po trzech latach opuścił, aby podjąć naukę w seminarium w Janowie Podlaskim. Po otrzymaniu święceń kapłańskich 25 lipca 1858 r. mianowany został wikariuszem w Sokołowie Podlaskim. Po trzech latach został przeniesiony do parafii łukowskiej. 10 marca 1861 został aresztowany przez władze rosyjskie za głoszenie kazania patriotycznego. Sąd wojenny skazał go na dwa lata twierdzy w Zamościu, ostatecznie w więzieniu spędził trzy miesiące. Po powrocie z twierdzy, Brzóska nawiązał kontakty z pijarem Adamem Słotwińskim i Stanisławem Krzeczkowskim, a następnie wstąpił do obozu „Czerwonych”, który przygotowywał się do powstańczej walki z zaborcą. Nowo przybyły na Podlasie naczelnik – płk Walenty Lewandowski – mianował ks. Brzóskę naczelnikiem powiatu łukowskiego; funkcję tę pełnił do wybuchu powstania styczniowego. 23 stycznia z grupą włościan zaatakował garnizon łukowski. Rząd Narodowy mianował ks. S. Brzóskę naczelnym kapelanem wojsk powstańczych w stopniu generała. Podczas powstania brał udział w bitwach pod Siemiatyczami, Woskrzenicami, Gręzówką, Włodawą, Sławatyczami i Fajsławicami. Wiosną 1864 r. zorganizował ok. 40-osobowy oddział konny, rozbity dopiero w końcu grudnia.
W 1865 r. ukrywał się wraz ze swym adiutantem Franciszkiem Wilczyńskim we wsi Krasnodęby-Sypytki pod Sokołowem, w domu sołtysa Ksawerego Bielińskiego. Miejsce pobytu księdza wskazała w wyniku tortur Antonina Konarzewska, kurierka Rządu Narodowego. W kwietniu 1865 r. wieś została otoczona przez wojska rosyjskie. W czasie ucieczki ks. Brzóska został ranny w rękę i wraz z adiutantem Wilczyńskim dostał się do niewoli. Wyrokiem sądu polowego został skazany na powieszenie. Wyrok zaakceptował namiestnik Królestwa Polskiego feldmarsz. Fryderyk Wilhelm Rembert hrabia von Berg. Egzekucję na ks. Brzósce i Wilczyńskim wykonano 23 maja 1865 r. na rynku w Sokołowie Podlaskim w obecności dziesięciotysięcznego tłumu. Brzóska był ostatnim powstańcem, który utrzymał się w Królestwie aż do późnej wiosny 1865 r.
LI