Z rodzinami i dla nich
Jubileusze skłaniają do refleksji, do zatrzymania się nad tym, co było i zastanowienia się nad tym, co dalej. Do szukania odpowiedzi na pojawiające się pytania: Jak realizować charyzmat zostawiony przez założycielkę we współczesnym świecie? Jak odpowiadać na potrzeby świata bez zatracania swej tożsamości?
Założycielka nazaretanek bł. Franciszka Siedliska określiła cel założonego przez siebie zgromadzenia jako „współdziałanie z Chrystusem i Jego Kościołem w szerzeniu Królestwa Bożej Miłości wśród siebie i innych, zwłaszcza w rodzinach”. Rodzina – słowo znane każdemu człowiekowi. W niej żyjemy, wzrastamy, kształtujemy swoją osobowość. Nikogo chyba nie trzeba przekonywać, że spełnia ona bardzo ważną rolę w wychowaniu i socjalizacji dzieci. To z niej czerpiemy wzory do naśladowania, w niej uczymy się miłości, wiary. W czasach, gdy prym wiedzie konformistyczny styl życia, zachęcanie do życia łatwego i przyjemnego, rodzina staje przed wieloma dylematami i trudnościami. Zabieganie, ciągły strach o pracę i środki na utrzymanie nie ułatwiają rodzinie spełniania jej zadań. Jak istotną, a zarazem trudną rolę spełnia ona w życiu każdego człowieka dostrzegamy na co dzień. O rodzinie dużo się mówi i pisze, jest tematem wielu dyskusji i sporów. Często próbuje się dawać rodzicom dobre (ale czy na pewno?) rady, zachęcić do przyjęcia nowych, ciągle unowocześnianych, koncepcji wychowania i nauczania. Jak ważna jest to sprawa, świadczy choćby i to, że Organizacja Narodów Zjednoczonych ogłosiła rok 2014 Międzynarodowym Rokiem Rodziny, a papież Franciszek zwołał synod biskupów poświęcony właśnie rodzinie. Również i dla Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu ten temat jest bardzo ważny.
W 1989 r. św. Jan Paweł II wyniósł na ołtarze bł. Franciszkę Siedliską i ogłosił ją apostołką ogniska rodzinnego. W czym Kościół dostrzegł jej wyjątkowość i dlaczego została orędowniczką rodzin?
F. Siedliska, córka Mazowsza, urodziła się 12 listopada 1842 r. w Roszkowej Woli, niedaleko Rawy Mazowieckiej. Środowiskiem, w którym kształtowała się jej osobowość, była rodzina szlachecka, typowa na ówczesne czasy. Rodzice byli wprawdzie ludźmi wierzącymi, ale fundamenty ich wiary nie były mocne. W swojej autobiografii Franciszka napisała, że Bóg nie był Panem w jej domu. Z głębszym życiem religijnym zetknęła się dopiero mając 12 lat, kiedy rozpoczęła przygotowanie do I Komunii świętej. Od tego momentu zaczęła się jej droga z Bogiem. Po wielu cierpieniach związanych z chorobą i trudnościach ze strony ojca, który nie chciał się zgodzić na realizację odczytanego przez córkę powołania zakonnego, założyła nowe zgromadzenie i złożyła śluby zakonne. Zapewne wielu z nas spotkało się bądź słyszało o podobnej sytuacji. Rodzice często mają inną wizję życia dla swojego dziecka i trudno im przyjąć tę, a nie inną decyzję. Bóg pisze po krzywych liniach i wyprowadza z tego dobro. Bł. Franciszka doświadczywszy w życiu niezrozumienia i ogromu cierpienia, tym lepiej rozumie nasze sprawy i oręduje u Boga za nami.
Charyzmat wciąż żywy
Żyjąc pod zaborami, F. Siedliska widziała źródło odrodzenia społecznego w zdrowej, Bogiem silnej rodzinie. Kontemplując macierzyństwo Maryi, matki Zbawiciela, zwracała się ku pomocy rodzinie w jej moralnym i duchowym odrodzeniu. Swoim siostrom, nazaretankom, zostawiła w testamencie troskę o człowieka poprzez współdziałanie z rodziną. Zachęcała do podejmowania wysiłków, „by ubogacać świat duchem Nazaretu”. Siostry czynią to przede wszystkim poprzez codzienną modlitwę za rodziny, ale nie tylko. Wierne charyzmatowi zostawionemu przez założycielkę podejmują różne formy działalności apostolskiej skupiające się na służbie rodzinie. Pracują na pięciu kontynentach, w kilkunastu krajach światach. W Polsce nazaretanki można spotkać m.in. w prowadzonych przez nie szkołach i przedszkolach, w świetlicach środowiskowych, domach pomocy społecznej i samotnej matki, w placówkach oświatowych jako nauczycielki religii, w parafiach, gdzie posługują jako zakrystianki czy organistki. Siostry zajmują się także formację świeckich: dla rodzin prowadzą Stowarzyszenie Najświętszej Rodziny, a dla ludzi młodych (dzieci, młodzieży i studentów) – Duszpasterstwo Młodzieży Nazaretańskiej. Istnieje także apostolstwo modlitwy świeckich działające przy Nazaretańskim Centrum Rozwoju Misji.
Potwierdzeniem, że nazaretański charyzmat jest wciąż żywy, są nie tylko liczne prośby o modlitwę i wsparcie kierowane do sióstr, ale cuda wypraszane za wstawiennictwem bł. F. Siedliskiej i 11 Męczennic z Nowogródka, które oddały swoje życie za ojców rodzin. Można także swoje intencje polecać Bogu za przyczyną Sługi bożej s. Małgorzaty Banaś, nazaretanki, która jako jedyna spośród grupy sióstr uniknęła aresztowania i rozstrzelania przez hitlerowców 1 sierpnia 1943 r. Jej dalsze życie było nieustannym dziękczyniem za ocalenie. W trudnych latach wojny i okupacji oraz po wojnie i zmianie granic pozostała w Nowogródku (obecnie Białoruś), by służyć pomocą miejscowej ludności i podtrzymywać w niej ducha religijnego. Kontynuowała misję rozstrzelanych współsióstr.
Osoby pragnące doświadczyć mocy modlitwy i skuteczności wstawiennictwa błogosławionych nazaretanek zapraszamy do powierzania im swoich spraw, zwłaszcza rodzinnych. Wiara czyni cuda…
Niepowtarzalność każdego wychowanka
Jubileusz Przedszkola Sióstr Nazaretanek w Łukowie jest dobrą okazją do przypomnienia ideału wychowania nazaretańskiego, realizowanego w placówkach tego zgromadzenia. Trzeba jednak pamiętać, że w czasach, kiedy żyła bł. Franciszka (XIX w.) były one w większości instytucjami żeńskimi. Tak więc wszystkie wskazówki wychowawcze dotyczyły dziewcząt.
Wzorem jest Nazaret, miejsce, w którym Najświętsza Rodzina w atmosferze miłości, życzliwości żyła i pracowała. W wytycznych dotyczących wychowania nazaretańskiego zaleca się, by zwracać uwagę na kształtowanie takich cech jak: sumienność, zamiłowanie do porządku, odpowiedzialność, systematyczność, samodzielność, uprzejmość i koleżeńskość. Uważano, że cechy te przynoszą korzyść nie tylko samym wychowankom, dając im pokój wewnętrzny i radość, ale i społeczeństwu oraz Kościołowi. Poprzez takie wychowanie siostry chciały stworzyć podwaliny generacji osób o zdrowych zasadach moralnych i dojrzałych osobowościowo.
Fundamentalne zasady wychowania opierają się na systemie personalistycznym, który podkreśla wielką godność i wartość każdego człowieka jako osoby. W placówkach oświatowych prowadzonych przez nazaretanki od początku podkreślana była niepowtarzalność każdego wychowanka, posiadającego właściwe tylko jemu cechy charakteru, możliwości i zdolności. Pracownicy tych instytucji mieli „starać się przede wszystkim poznać indywidualnie każde dziecko sobie powierzone” („Nazaret” 1929, R. III, z. 3, s. 136).
Indywidualne podejście do dzieci nie wykluczało równego ich traktowania. Zwyczajnik tak zalecał: „Siostry nigdy nie będą robiły różnicy pomiędzy dziećmi. Równe staranie mieć będą o ubogie, jak i o bogate; zachęcać będą jedne i drugie przez małe nagrody albo przez dobre stopnie; chwalić będą te, które są grzeczne i pilne, a przede wszystkim zwracać będą na dzieci nieśmiałe”.
Wychowanie nazaretańskie jest wychowaniem harmonijnym, osobę ludzką ujmuje w sposób integralny, całościowy. W Konstytucjach Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu z 1903 r. czytamy: „Cel główny, jaki sobie siostry naznaczyły w wychowaniu młodych panienek: jest ukształcić ich rozum, ich serce, ich wolę, ich charakter według prawd wiary, aby nabyły nie tylko wiadomości naukowe pożyteczne i potrzebne na świecie, ale aby się nauczyły gruntownie prawd katolickich, aby się ćwiczyły w praktyce cnót i aby ich charakter stał się prawym i rozsądnym, sposób obejścia godny i przyjemny, co im zapewni w ich otoczeniu chwalebny wpływ”. Wychowanie tak pojęte oznacza rozwinięcie zdolności intelektualnych z jednej strony, a dojrzałej osobowości z drugiej. Czyniono to przez zaktywizowanie wychowanków do czynnego udziału w procesie kształtowania ich osobowości. Na takiej podstawie opierał się cały wysiłek wychowawczy i w niej miały swoje korzenie różne aspekty wychowania nazaretańskiego, obejmujące wychowanie religijne, patriotyczne, społeczne, intelektualne, estetyczne i fizyczne.
Coś z mędrca, artysty i kapłana
Traktując wychowanie jako jeden z głównych celów swojej działalności, siostry od początku zabiegały, by do całokształtu procesu wychowawczego byli włączeni rodzice. Wychodziły z założenia, że ich wpływ wychowawczy będzie na tyle owocny, na ile zostanie przez nich zaakceptowany i kontynuowany w środowisku domowym. Rodzice angażowani byli w życie placówki, np. organizowali festyny czy loterie. W taki sposób podmiotem oddziaływania wychowawczego czyniły nazaretanki również dom rodzinny swoich podopiecznych. Była to jednocześnie realizacja zasadniczego celu zgromadzenia, jakim jest pomoc rodzinie w jej duchowym i moralnym odrodzeniu się.
Oprócz konkretnych wskazówek dotyczących postępowania z wychowankami czy określenia zadań stojących przed nazaretańskimi placówkami, dokumenty Zgromadzenia Sióstr Nazaretanek wskazywały postawy i cechy osobowości, jakie winny posiadać osoby odpowiedzialne za nauczanie i wychowanie innych. „Każda nauczycielka i wychowawczyni powinna mieć w sobie coś z mędrca, artysty, żołnierza i kapłana, tj. powinna mieć wiedzę, twórczość, męstwo i świętość” („Nazaret” 1931, R. V, z. 8, s. 497). Podkreślana była także jedność oddziaływań wychowawczych i współdziałanie całego personelu, a nie tylko wychowawczyń.
Przedstawiony przeze mnie model wychowania nazaretańskiego został odczytany i określony na podstawie spuścizny zostawionej przez bł. F. Siedliską. Jej duchowy kapitał stał się źródłem, z którego czerpały następne pokolenia sióstr i nauczycieli, znajdując w nim aktualne wzorce dla prowadzonych przez siebie apostolatów. Jak sami widzimy, model ten zawiera uniwersalne wartości dla każdego człowieka. Jest wciąż żywy i jakże aktualny także dzisiaj, o czym świadczy choćby to, iż wciąż są rodzice oddający swoje pociechy pod opiekę sióstr nazaretanek. Fakt ten stanowi obiektywne kryterium weryfikujące wartość określonych idei i działań podejmowanych przez to zgromadzenie zakonne.
s. Kamila Dawidowska CSFN