Zryw o godność
Organizatorem wydarzenia był Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma przy współpracy z Muzeum Treblinka. - To miejsce jest największym cmentarzem polskich Żydów, których tutaj bestialsko zamordowano. Dokładnie 80 lat temu, ok. 16.30, w obozie zagłady w Treblince wybuchło zbrojne powstanie zainicjowane przez tamtejszych więźniów, w tym Samuela Willenberga - powiedziała dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego Monika Krawczyk. - Była to heroiczna walka straceńców o godność człowieka, który już został odarty ze wszystkiego - z majątku, zdrowia.
Byli niedożywieni, głodni i wycieńczeni, a jednak zdobyli się na heroiczną walkę – podkreśliła.
Przeklinał każdy dzień
Ada Willenberg, wdowa po S. Willenbergu, więźniu obozu zagłady, wyraziła wdzięczność wobec organizatorów i wszystkich osób, które wzięły udział w uroczystości. – To nie jest wielka przyjemność być w tym miejscu i doświadczać częściowo tego, co ci, którzy tu byli – stwierdziła, zaznaczając, iż więźniowie, którzy nie zginęli w komorach gazowych, musieli ciężko pracować. – Cierpieli. To były trudne czasy. Mój mąż wspominał, że przeklinał każdą chwilę, że jeszcze jest przy życiu, bo lepiej było zginąć – powiedziała. Wcześniej A. Willenberg oprowadziła zgromadzonych po plenerowej wystawie rzeźb „Obraz Treblinki w oczach Samuela Willenberga”. Była ona eksponowana dzięki uprzejmości warszawskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Rzeźby te będą składały się na wystawę stałą w nowym budynku muzeum.
Wdzięczni za zachowanie prawdy
List do uczestników wydarzenia skierował prezydent Andrzej Duda. „Pochylam dzisiaj głowę w hołdzie dla Żydów – naszych bliźnich i współobywateli, ofiar hitlerowskiego zabójstwa. Z najwyższą czcią myślę o tych, którzy mimo nieludzkich cierpień i terroru, podjęli skrajnie nierówną walkę przeciwko oprawcom” – zaznaczył Prezydent RP. Odnosząc się do buntu więźniów sprzed 80 lat, wskazał, że „jego uczestnicy myśleli bowiem nie tyle o swoim ocaleniu, co o pomszczeniu zgładzonych bliskich i o własnej śmierci w boju. Wbrew losowi, na który skazali ich sprawcy Holokaustu, blisko 100 więźniów zdołało uciec, ukryć się i przetrwać do końca wojny. Wspominamy dziś ostatniego z nich – błogosławionej pamięci Samuela Willenberga – który przez ponad 70 lat niósł światu pamięć o tamtych wydarzeniach. Jemu i wszystkim świadkom zagłady jesteśmy wdzięczni za zachowanie prawdy o epoce pieców. Naszą – współczesnych – powinnością jest przekazywanie je następnym pokoleniom” – napisał prezydent. List odczytał zastępca szefa Kancelarii Prezydenta RP Piotr Ćwik.
Z kolei zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr hab. Karol Polejowski zwrócił uwagę w kontekście wystawy rzeźb S. Willenberga, prezentowanej przez IPN w dniu uroczystości na terenie Muzeum Treblinka, że Willenberg przeżył, aby dawać świadectwo i opowiadać kolejnym pokoleniom Polaków i Żydów o tym, czego oba narody doświadczały w czasach niemieckiej okupacji.
By historia nie powtórzyła się
Po oficjalnej uroczystości podpisano akt erekcyjny nowego obiektu wystawienniczo-edukacyjnego muzeum. Inwestycja jest współfinansowana m.in. przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Z kolei samorząd Mazowsza przeznaczy na ten cel ponad 24 mln zł. Nowy pawilon ma powstać do 2025 r. Obiekt będzie miał dwie kondygnacje, w tym jedną podziemną. W części ekspozycyjnej znajdą się: wystawy stała i czasowa oraz sala dla rzeźb S. Willenberga. W strefie obsługi zwiedzających będzie się mieścić sala wielofunkcyjna dla 100 osób oraz trzy sale edukacyjne. Dodatkowo zaplanowano strefę modlitewną, biurowo-administracyjną z archiwum i biblioteką, strefę magazynową oraz komunikacyjną.
Jak zaznaczył dyrektor Muzeum Treblinka Edward Kopówka, nadrzędnym celem przyświecającym budowie obiektu wystawienniczo-edukacyjnego jest upamiętnienie i oddanie hołdu ofiarom Treblinki. – Równie istotne jest stworzenie właściwej przestrzeni, by edukować kolejne pokolenia w sposób dostosowany do współczesnego odbiorcy. Tak, aby ta historia nigdy więcej się nie powtórzyła – podkreślił.
Zgromadzeni mogli zapoznać się z miejscem, gdzie prawdopodobnie znajdowały się komory gazowe, które odnaleziono całkiem niedawno oraz obejrzeć plenerową ekspozycję „Bunt w SS-Sonderkommando Treblinka. Wystawa w 80 rocznicę wybuchu zbrojnego buntu więźniów Obozu Zagłady Treblinka II”. Jest ona czynna do końca sierpnia.
DY