Ważna pamięć
Jamy to niewielka miejscowość wyodrębniona jako sołectwo, jednak w rzeczywistości stanowiąca dzielnicę Ostrowa Lubelskiego. Historia okrutnie doświadczyła jej mieszkańców. W grudniu 1874 r. - podobnie jak w wielu innych punktach Podlasia - miejscowi unici wyrzucili z plebanii popa, który przeszedł na prawosławie i stopniowo dokonywał zmian w cerkwi i obrzędach.
Zostali za to surowo ukarani. Wprawdzie nie powtórzyły się tutaj sytuacje takie, jak w Drelowie czy Pratulinie, jednak do Ostrowa i okolicznych wsi wkroczyły rosyjskie oddziały. Unitów ukarano batożeniem, licznymi aresztowaniami i zsyłkami na Sybir. Męczeństwo jamskich unitów opisał ks. Józef Pruszkowski w dziele „Martyrologium, czyli Męczeństwo Unii na Podlasiu”.
Dramat unitów na wiele lat przesłoniła tragedia, do jakiej doszło w Jamach 8 marca 1944 r. Podczas pacyfikacji stanowiącej odwet za zabicie przez partyzantów Armii Ludowej stacjonującego we wsi oddziału Kałmuków, Niemcy zamordowali 152 osoby i doszczętnie spalili liczącą 120 gospodarstw wieś.
Przypomnieć o unitach
150 rocznica męczeństwa unitów podlaskich stała się dobrą okazją do upamiętnienia miejscowych męczenników za wiarę, a przede wszystkim – odtworzenia i opracowania ich losów. – Wiedzę o unitach trzeba było odświeżyć. Zajęli się tym regionalista Stanisław Jadczak i historyk Marek Bunia, bazując na listach mieszkańców Jam pisanych na Syberii i przesyłanych do Krakowa, do ks. Władysława Chotkowskiego. Zaczynali od kilku nazwisk, dotarli już do 40. Ponieważ ich praca trwa nadal, zrobiliśmy ogólną tablicę dedykowaną naszym przodkom – mówi wójt gminy Ostrów Lubelski Józef Gruszczyk. Dodaje, że parafia unicka liczyła 2 tysiące wiernych. Unickich korzeni może doszukać się większość dzisiejszych mieszkańców gminy. Stąd tak ważne jest odkrywanie lokalnej historii.
Sesja, wystawa, Msza św.
Uroczystości ku czci unitów rozłożono na dwa dni. 16 lutego w Centrum Kultury w Ostrowie odbyła się sesja popularnonaukowa. W temat prześladowań unitów i upamiętniania ich w naszej diecezji wprowadził uczestników ks. prałat Bernard Błoński, dyrektor Archiwum Diecezjalnego w Siedlcach. Redaktor S. Jadczak, historyk i regionalista, mówił o martyrologii unitów z Jam w oparciu o listy pisane na zesłaniu. Sesję podsumował wykład prof. Eugeniusza Niebelskiego z Instytutu Historii KUL, który opowiedział o Tunce – miejscu zesłań m.in. 145 księży aresztowanych w powstaniu styczniowym. Sesji towarzyszyła wystawa, na której zaprezentowano fragmenty listów zesłańców, oraz okolicznościowa publikacja w formie broszury.
Uroczystości zaplanowane na niedzielę 18 lutego rozpoczęła Msza św. pod przewodnictwem bp. Kazimierza Gurdy odprawiona w kościele Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Ostrowie. Sprawowano ją w intencji unitów, którzy na terenie parafii oddali życie, byli więzieni i skazywani na wygnanie, a także o zbawienie wszystkich, którzy poświęcili życie za wierność Kościołowi i ojczyźnie. Po Eucharystii, w Jamach nastąpiło odsłonięcie i poświęcenie tablicy „Pamięci Unitów” umieszczonej na ścianie kaplicy wzniesionej jako upamiętnienie ofiar niemieckiej pacyfikacji z 1944 r. W niedzielnych uroczystościach wzięli udział przedstawiciele władz różnego szczebla i wielu mieszkańców gminy.
Na 7 marca w związku z 80 rocznicą pacyfikacji Jam w gminie Ostrów Lubelski zaplanowano kolejne duże rocznicowe wydarzenie.
LI