Pieśń ujdzie cało?
Tak Adam Mickiewicz przekonywał w „Konradzie Wallenrodzie” o sile i nieśmiertelności poezji, a ściśle mówiąc - jej ustnego przekazu z pokolenia na pokolenie. Bo taki właśnie przekaz jest w stanie przetrwać nawet najgorsze zniszczenia. Tę „wieść gminną” nazywa Mickiewicz „arką przymierza”, która łączy przeszłość z teraźniejszością, zagrzewa do walki w obronie ojczyzny. Pieśń - a wraz z nią pamięć o narodzie - będzie żyła dopóty, dopóki ludzie będą chcieli ją śpiewać. Ale żeby móc i chcieć tę pamięć przechować, trzeba wiedzieć, kim się jest. Jak najwcześniej określić swoją narodową tożsamość. Tę pomógł nazwać polskim dzieciom Władysław Bełza, autor wielu skierowanych do nich wierszyków.
Wydany w 1900 r. „Katechizm polskiego dziecka”, powszechnie znany pod pochodzącym od jego pierwszych słów tytułem „Kto ty jesteś?”, stanowił odpowiednią dla dziecka formę patriotycznej edukacji. W 1951 r. cenzura wycofała go z polskich bibliotek; jako propozycja lektury wrócił na początku lat 80, a zalecany – z końcem lat 90. W świadomości większości rodaków kończy się na słowach: „A w co wierzysz? W Polskę wierzę”, czyli funkcjonuje bez dwóch ostatnich – dla wielu obywateli kłopotliwych – wersów: „Coś ty dla niej? Wdzięczne dziecię. Coś jej winien? Oddać życie”.
Pieśń narodowa za pomyślność króla
Mamy sporo paradoksów w naszej historii. Jednym z nich jest pieśń „Boże, coś Polskę” z 1816 r. Napisana jako „Pieśń narodowa za pomyślność króla” (Alojzy Feliński – słowa, Jan Nepomucen Kaszewski – muzyka) w pierwszą rocznicę powstania Królestwa Polskiego, wyrażała wdzięczność Bogu, że „Połączył z sobą dwa braterskie ludy/ Pod jedno berło anioła pokoju”, czyli cara Aleksandra I, konstytucyjnego władcy Polski. W pierwszej wersji każdą zwrotkę kończyła wezwaniem: „Naszego króla zachowaj nam, Panie”. Choć był to hymn Królestwa Polskiego, od 1816 do 1918 r. ...
Anna Wolańska