Dla Janusza Olewińskiego i jego rodziny 13 grudnia 1981 r. to nie tylko karta historii czy niedzielny poranek bez „Teleranka”.

Dramatyczne wydarzenia tego dnia i następnych miesięcy, lat zadecydowały o losach członków rodziny do dziś, ukształtowały ich postawy. - W człowieku jest już coś takiego, że nie pozwala mu się zeszmacić - twierdzi żona Janusza, Grażyna Olewińska. Gdy kilkanaście minut po północy 13 grudnia 1981 r. rozległo się głośnie pukanie, J. Olewiński machinalnie skierował się do drzwi.

Wydarzenia pod Różą 3 maja 1864 r. w relacji Konstantego Borowskiego wyglądały następująco: „Obszedłem nocujących w stodołach swych towarzyszów, a umówiwszy się, iż skoro tylko śnieg zginie zbierzemy się wszyscy i wyjedziemy ze wsi, wróciłem do stodoły i położyłem się na sianie, gdzie towarzysze moi pogrążeni byli jeszcze w śnie głębokim… Zaledwie leżąc, zdrzemnąłem, gdy naraz dały się słyszeć we wsi strały. „Do Broni!” - krzyknąłem na towarzyszów. W jednej chwili byliśmy już na nogach, a chwyciwszy karabinki, zaczęliśmy co prędzej podciągać popręgi przy kulbakach na koniach, gdy wtem z trzaskiem otwarły się drzwi stodoły, a w nich ukazało się paru kozaków.

Kim Franciszka Siedliska była dla Kościoła, zwykłych ludzi, rodzin? Kim jest dziś dla naszego pokolenia? Na czym polegała jej świętość? Była przecież zwyczajnym człowiekiem. Nie odgadywała przyszłości. Pozostały po niej pamiątki, zapiski, tysiące listów…

Pytamy często: „Czy dziś są święci?”. Są. Trzeba ich tylko poszukać. Święci i błogosławieni, choć umierają, żyją. Są naszym dziedzictwem. Idą przez pokolenia i czasy, głosząc miłość, która jest silniejsza niż śmierć. Trzeba nam tylko przywoływać ich miłością.

19 kwietnia 1864 r. został aresztowany w Radzyniu urzędnik z Parczewa Antoni Petrowski (lat 36, czworo dzieci). Zarzucono mu udział w buncie i kontakty z organizatorem wojskowym woj. podlaskiego Feliksem Hermanem.


20 kwietnia również pod zarzutem udziału w buncie zatrzymano Józefa Lipińskiego (lat 27, troje dzieci), chłopa z pow. radzyńskiego. 21 kwietnia płk K. Krysiński stoczył swą ostatnią walkę pod Zawieprzycami. Jego współtowarzysze zmuszeni byli uchodzić wpław przez rzekę Wieprz.

W tym roku przypada setna rocznica poświęcenia pierwszego murowanego kościoła katolickiego w Czelabińsku. W kontekście rocznicowych obchodów wydarzeń w Drelowie i Pratulinie jest to doskonała okazja, by przybliżyć historię czelabińskiej parafii, która stała się drugim domem dla wielu unickich rodzin zesłanych z Podlasia w ostępy Syberii.

Pojawienie się katolików na Uralu i w zachodniej Syberii było związane z migracją ludności z europejskich części Imperium Rosyjskiego w XVIII w. Byli to głównie Austriacy, Niemcy, Litwini i Polacy, z których ci ostatni stanowili zdecydowaną większość. Pierwsza trwała wspólnota katolicka w mieście Czelabińsk powstała pod koniec XIX w.

12 kwietnia 1864 r. został aresztowany we wsi Sokule Hieronim Hornowski, były podoficer z II baonu kaukaskiego pułku liniowego, katolik, lat 44, mający jedno dziecko. Postawiono mu zarzut udziału w „bandzie”.

13 kwietnia aresztowano w Tyśmienicy kilku jej mieszkańców m.in. Glebika, Łyskę, Kunaszyka, Procka i Równiaka za udział w powstaniu. 14 kwietnia wójt gminy Międzyrzec informował naczelnika powiatu, że tego dnia o 11.00 do wsi Dołha zajechało dziesięcioro ludzi uzbrojonych po kozacku. Z dworu zabrali konia oraz z niewiadomych powodów uprowadzili ekonoma, którego pozostawili później w folwarku Żerocin, skąd także wzięli dwa konie, po czym oddalili się ku wsi Drelów.

2 kwietnia 1864 r. powstańczy oddział kpt. Lewandowskiego w sile ok. 50 ludzi został zaatakowany przez carski oddział por. Tatarzynowa pod Cisownikiem w gm. Krzywda.

Według źródeł ros., rozgromieni „buntownicy” mieli 20 zabitych, ośmiu dostało się do niewoli i stracili broń oraz amunicję. Ze źródeł polskich wynika jednak, że część oddziału zdołała się uratować. 3 kwietnia obozujący pod Patrykozami oddział ks. Stanisława Brzóski wysłał rekonesans rozpoznawczy pod Mordy i Knychówek. 4 kwietnia nieznani bliżej powstańcy przybyli do folwarku Kiełbaski w parafii Huszlew, gdzie wymierzyli chłostę ekonomowi dóbr Kobylany Ksaweremu Olędzkiemu, za nieprzychylny stosunek do powstania.

Zakończyły się prace przy renowacji grobu rodziny Łaskich. Pochodzący z połowy XIX w. grobowiec jest jednym z najstarszych znajdujących się na żelechowskim cmentarzu.

Rodzina Łaskich herbu Korab na przełomie XVIII i XIX w. należała do bardziej zamożnych i wpływowych rodzin szlacheckich na terenach ówczesnego województwa sandomierskiego, a później podlaskiego. Byli właścicielami rozległego majątku Woli Zadybskiej, a następnie w ich posiadaniu znajdował się majątek Celejów (gm. Wilga). Łascy brali czynny udział w życiu społecznym i politycznym, a słowo patriotyzm nie było im obce.

O bogatą kolekcję zbiorów związanych z historią NSZZ „Solidarność” oraz stanem wojennym wzbogacił się radzyński Oddział Archiwum Państwowego w Lublinie.

Materiały zgromadzone z okazji organizowania wystawy na 25-lecie powstania związku przekazali na ręce dyrektora placówki dr. Dariusza Magiera przewodniczący radzyńskiego Oddziału NSZZ „Solidarność” Jerzy Bednarczyk oraz członek Solidarności i prezes Radzyńskiego Stowarzyszenia Inicjatyw Lokalnych Józef Korulczyk.

W nocy z 28 na 29 marca 1864 r., gdy w kolonii Juliopol nocował oddział wojsk rosyjskich przybyłych z Parczewa, w zabudowania tej osady wjechało trzech powstańców. Czuwający stróż powołany przez zaborców zapytał: kto jedzie?

Zamiast odpowiedzi padł strzał z rewolweru. Przestraszony wartownik rzucił się do ucieczki, ale i partyzanci zrezygnowali z penetracji i odjechali w kierunku Siemienia. Tej samej nocy pod nieobecność właściciela do dworu w Wereszczynie przybyło także dwóch powstańców. Skonfiskowali bieliznę z szafy i udali się do stajni.