Lubelskie od pierwszego wejrzenia

LUBELSKIE PARKI KRAJOBRAZOWE

PODLASKI PRZEŁOM BUGU

Park Krajobrazowy „Podlaski Przełom Bugu” został utworzony w 1994 r. Głównym celem było zachowanie w stanie naturalnym najcenniejszych pod względem przyrodniczym, krajobrazowym oraz kulturowym fragmentów lewobrzeżnej doliny Bugu.

Bug jest głównym walorem przyrodniczym Parku – nigdy nie był poddany regulacji, płynie swym naturalnym, meandrującym korytem. Wolna od jakiejkolwiek zabudowy technicznej rzeka, wytworzyła na przestrzeni dziejów system starorzeczy, zwanych bużyskami – największe z nich to Bużysko w okolicach Starego Bubla, Duża Purwa w okolicach Borsuk i Trojan nieopodal Mierzwic.

Park rozciąga się wzdłuż rzeki Bug od doliny rzeki Tocznej do ujścia Krzny w miejscowości Neple. Położony jest na terenie, gdzie dominującym elementem krajobrazu są rozległe tereny leśne oraz połacie łąk i pastwisk pokrytych licznymi zadrzewieniami. Zajmuje część terenu gmin: Łosice, Platerów, Sarnaki, Konstantynów, Janów Podlaski, Rokitno, Zalesie, Terespol.

FAUNA I FLORA PARKU

W przełomowym odcinku doliny Bugu spotkamy piaszczyste wydmy i przybrzeżne łachy, murawy kserotermiczne, łąki kośne oraz całą gamę terenów leśnych w tym olsów, łęgów, a także zbiorowisk bagiennych i wodnych. Na terenie Parku stwierdzono występowanie ponad 760 gatunków roślin naczyniowych. Do najcenniejszych z nich należą: lilia złotogłów, kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, rojnik pospolity, pełnik europejski, parzydło leśne, orlik pospolity, widłaki, zimoziół północny oraz podkolan biały i kukułka krwista.

Równie bogaty jest świat zwierząt, a przede wszystkim awifauna – zaobserwowano 141 gatunków ptaków. Jednym z bardziej charakterystycznych elementów Parku są nadrzeczne skarpy, będące bardzo dobrym miejscem lęgowym dla ptaków gnieżdżących się w piaszczystych norkach np.: brzegówki i zimorodka. Na plażach oraz piaszczystych wyspach gniazdują m.in.: sieweczka obrożna i rzeczna, brodziec piskliwy, rybitwa białoczelna i rzeczna oraz mewa siwa. Ponadto można spotkać tutaj bociana czarnego, orzechówkę, muchołówkę małą, dzięcioła czarnego, dzięcioła średniego oraz siniaka.

Mglista dolina Bugu widziana ze skarpy w Gnojnie. Fot. Aneta Kępowicz, archiwum UMWL.

FORMY OCHRONY PRZYRODY

Na terenie Parku znajduje się siedem rezerwatów przyrody: leśne („Łęg Dębowy”, „Zabuże”, „Stary Las”), faunistyczne („Kózki”, „Czapli Stóg”), krajobrazowy („Szwajcaria Podlaska”) oraz florystyczny („Mierzwice”) oraz około 120 pomników przyrody. Najbardziej znanym pomnikiem przyrody nieożywionej jest Kamienna Baba (lub Krzyż Pokutny), zlokalizowany na wzniesieniu nieopodal miejscowości Neple, najprawdopodobniej sięgający czasów średniowiecznych.

W województwie lubelskim znajdują się trzy z czterech ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych – Szwajcaria Podlaska, Kalinik oraz Nadbużańskie Łęgi. Aby poznać ich szczególne walory Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych przygotował miniprzewodniki dostępne na stronie https://parki.lubelskie.pl/parki-krajobrazowe/park-krajobrazowy-podlaski-przelom-bugu/sciezki-dydaktyczne.

Kajakarze na Bugu w Parku Krajobrazowym Podlaski Przełom Bugu, fot. archiwum LROT.

MIEJSCA HISTORYCZNE

Neple, znana letniskowa miejscowość w Szwajcarii Podlaskiej, była w przeszłości w posiadaniu słynnego rodu Niemcewiczów. Po dawnych właścicielach zachował się kościół parafialny, wybudowany w XVIII w. jako cerkiew unicka, a także zespół dworsko-parkowy, rozbudowany w XIX i na pocz. XX w. przez Mierzejewskich. Mały drewniany kościółek, dziś kaplica filialna parafii w Neplach, znajduje się na nadbużańskiej skarpie w Krzyczewie. Za świątynią znajduje się jedyny w granicach parku wodowskaz na Bugu.

Nieodległy Pratulin znany jest z sanktuarium Unitów Podlaskich, błogosławionych męczenników. W styczniu 1874 r. poległo tu 13 unitów – Wincenty Lewoniuk i jego 12 towarzyszy, natomiast 180 osób zostało rannych. Swoje życie poświęcili w obronie cerkwi unickiej, którą chciał przejąć prawosławny duchowny wspierany przez carskie wojsko. Fundamenty rozebranej przez carat cerkwi skrywa we wnętrzu drewniany kościół przeniesiony ze Stanina. Stanowi swoiste muzeum historii tych wydarzeń zwane Martyrium Pratulińskim, a kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła przechowuje relikwie Błogosławionych Męczenników z Pratulina.

Największą miejscowością i turystycznym centrum Parku jest Janów Podlaski, wcześniej nazywany Porchowem i w 1423 r. darowany przez księcia Witolda biskupowi łuckiemu. Gdy w XV w. podczas najazdu tatarskiego został zniszczony Łuck, ówczesny biskup – Jan Łosowicz –  przeniósł swą siedzibę do Porchowa, a w 1465 r. wystarał się o prawa miejskie, nazywając nowe miasto Janowem. Rezydujący w Janowie biskupi mieli swój zamek, zniszczony podczas wojen szwedzkich, ale odbudowany pod koniec XVIII w. Jako ruina przetrwał do 2016 r., kiedy to został odrestaurowany i funkcjonuje jako centrum hotelowo-konferencyjne Zamek Janów Podlaski. W parku przylegającym do zamku warto obejrzeć wykonaną z polnych kamieni Grotę Naruszewicza z 1796 r. Jest ona pamiątką po ostatnim z biskupów łuckich, wybitnym poecie i historyku epoki Oświecenia – Adamie Naruszewiczu, który został pochowany w krypcie janowskiej kolegiaty. Centrum dzisiejszej osady zdobi zespół pokatedralny, którego głównym elementem jest Bazylika Mniejsza (kolegiata wybudowana) w latach 1714-1735, później przebudowywana), stojąca nieopodal dzwonnica z 1745 r. oraz dwa gmachy dawnego seminarium duchownego z połowy XVIII w. (dziś Zespołu Szkół im. A. Naruszewicza). Po drugiej stronie rynku znajduje się zespół podominikańskiego kościoła pw. św. Jana Chrzciciela z przełomu XVIII i XX w. Janów Podlaski znany jest także ze znajdującej się nieopodal Stadniny Koni w Wygodzie, istniejącej od 1817 r. Stadnina jest gospodarzem corocznych narodowych championatów oraz międzynarodowych pokazów i aukcji koni czystej krwi „Pride of Poland”. W 2017 r., w 200 rocznicę istnienia, została wpisana na listę Pomników Historii RP.

TURYSTYKA

Na terenie Parku znajdują się dwie przeprawy promowe w miejscowościach Gnojno i Zabuże. Ponadto dla amatorów intensywniejszych wrażeń wytyczono na Bugu szlak kajakowy, który obejmuje ponad 150 km odcinek rzek w powiecie bialskim. W granicach parku znajduje się 7 miejsc wodowania na Bugu w okolicach: Nepli, Krzyczewa, Zaczopek, Pratulina, Wygody, Starych Buczyc i Gnojna. Przez Park przebiega również Nadbużański Szlak Pieszy, Nadbużański Szlak Rowerowy oraz Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo.

#Lubelskie #LubelskieSmakujżycie #KierunekLubelskie