Rozmowa z o. prof. Narcyzem Klimasem OFM, wykładowcą historii Kościoła i archiwistą Kustodii Ziemi Świętej, badaczem autentyczności Grobu Pańskiego.

Proszę Ojca, skąd to zainteresowanie Bożym Grobem?

Od 35 lat pracuję w Ziemi Świętej. Kiedy w 1988 r., jeszcze jako kleryk i student teologii, pierwszy raz szedłem Drogą krzyżową, uświadomiłem sobie, że idę śladami samego Jezusa. Kiedy weszliśmy na Golgotę, przewodnik wskazał miejsce, gdzie można zobaczyć pękniętą skałę z krzyżem, włożyć rękę i jej dotknąć. Zrobiłem to, ale nurtowało mnie pytanie: czy to na pewno tu? Wtedy postanowiłem, że zajmę się tematem Bożego Grobu naukowo.

Przed nami ważne dni: Niedziela Męki Pańskiej, Wielki Tydzień, Triduum Paschalne. To nie tylko wspomnienie historii, uczczenie wydarzeń mających kluczowe znaczenie dla naszej wiary i naszego zbawienia.

Spojrzenie li tylko z perspektywy chronologii na przeszłe wydarzenia, jako coś dokonanego, zamkniętego, w sposób dramatyczny zubożyłyby naszą celebrację. W jednej z pierwszych scen w „Pasji” Mela Gibsona pada szczególne pytanie. Jezus zostaje powalony i straż świątynna prowadzi Go przed Sanhedryn. W pewnym momencie, mocno uderzony, pada na ziemię. W tej samej chwili kamera pokazuje Maryję i Marię Magdalenę, jak wiedzione intuicją budzą się z niespokojnego snu.

Dla podlaskich unitów krzyż Chrystusa był rycerską chorągwią, pod którą stawali do walki o wiarę i Kościół. Takie sformułowanie pojawia się wielokrotnie w zachowanych opisach i wspomnieniach.

W świadectwie opowiadającym o obronie drelowskiej świątyni czytamy: „Według ks. Franciszka Wasilewskiego z Radzynia lud, trzymając w ręku krzyż jak zwycięską chorągiew, odpowiedział, że od kościoła nie odstąpi: bo jak żyć bez kościoła i jak dzieci bez kościoła wychowywać? Tego lud pojąć nie mógł. Dziwna rzecz. Trzy roty piechoty rosyjskiej, pochylone karabiny, wymierzone z odległości może pięciu metrów i świadomość bliskiej śmierci niewątpliwie budziły strach.

Coraz więcej osób decyduje się na konsekrację św. Józefowi. Uznając go za swego ojca duchowego i wyrażając gotowość, by się do niego upodobnić, zyskują potężnego orędownika!

Św. Józef ma wielu czcicieli. W ostatnich latach, m.in. za sprawą książki marianina ks. Donalda H. Callowaya, ogromną popularnością cieszy się propozycja konsekracji św. Józefowi. - To początek podróży, która odmieni twoje życie - tymi słowami zwraca się do osób podejmujących takie wyzwanie ks. Calloway. I akcentuje: przebywanie blisko św. Józefa jest szczególną łaską od Boga.

Podlaskich unitów najmocniej charakteryzowały wierność i jedność. Byli jak złoto, którego wartość poddano próbie ognia. Przeszli ją wzorcowo.

Z opisów ich męczeństwa wyłania się obraz nie tylko konkretnych osób, ale też całych społeczności, mieszkańców poszczególnych wiosek. Unici o swoją wiarę walczyli zarówno samotnie, jak i we wspólnocie. Samotnie płacili kontrybucje i siedzieli w więzieniach, ale wspólnie bronili swoich świątyń albo odbywali kary na placach swoich wsi.

Podlascy unici uczą nas heroicznej miłości do mistycznego ciała Chrystusa i swoich świątyń.

Oni rozumieli, że wiary w Boga nie można odłączyć od Kościoła. Choć nie uczyli się teologii i liturgiki, wiedzieli, co wyznają i na czym polega ich obrządek. Przeciwnicy unii brzeskiej podkreślają, że została ona sztucznie narzucona, że ci, którzy „przeszli na unię”, w ogóle nie rozumieli jej zasad ani potrzeby. Jakże mylny to osąd, bo czy można poświęcić życie i wszystko, co się posiada, za coś, co jest nam obojętne i dalekie? Gdyby podlaskim unitom było wszystko jedno, to bez mrugnięcia okiem poszliby do Cerkwi prawosławnej i dali się zapisać jako jej członkowie. Nie musieliby wtedy niczego bronić, płacić kontrybucji, znosić aresztowań, zsyłek ani innej przemocy.

Aby stać się świętym, najpierw trzeba być człowiekiem. O. Józef Cebula był nim w każdym calu.

Miał odwagę przyznać, że czegoś nie potrafi, ale też, ryzykując życie, wypełniać swoje kapłańskie obowiązki i misję aż do męczeńskiej śmierci. Nie lewitował, nie czynił cudów, nie władał wieloma językami, a tym bardziej charyzmatycznym darem języków. Nic nadzwyczajnego. Więcej: J. Cebula należał do ludzi cichych, pokornych, o wątłym zdrowiu - mówi o. Paweł Gomulak, koordynator medialny Polskiej Prowincji Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej, którego postać o. Józefa od ponad 20 lat - gdy w nowicjacie opracował jego biografię - fascynuje.

Po 15 października 2023 r. żyjemy w epoce dumnego obwieszczania wszystkim wokół, że oto „idzie nowe”, koniec z ciemnotą i „dominacją Kościoła”.

Błąd. To nie przyszło nowe, a jedynie powróciło stare - z całym dziedzictwem ponurej historii. Dobrze znane z drugiego półwiecza XX w. W ową tendencję wpisuje się hasło: „Kapelani, won ze szpitali!”. Argumenty - jak to w naszej postkolonialnej rzeczywistości: zgrane, nużąco powtarzalne i podobne do siebie - analogiczne, jak w przypadku kontestacji lekcji religii w szkołach czy finansowania remontu zabytków, dzieł prowadzonych przez Kościół.

Unici, choć byli prostymi, niewykształconymi chłopami, wiernie trzymali się mądrej hierarchii wartości.

Na pierwszym miejscu zawsze stawiali Boga, na drugim bliźniego, a na końcu dobra materialne. Dla Boga byli gotowi stracić wszystko. To On był dla nich najwyższą wartością. Za św. Pawłem umieli powtórzyć: „...wszystko uznaję za stratę ze względu na najwyższą wartość poznania Chrystusa Jezusa, Pana mojego. Dla Niego wyzułem się ze wszystkiego i uznaję to za śmieci, bylebym pozyskał Chrystusa i znalazł się w Nim” (Flp 3,8-9). Nigdy tej zasady nie odwrócili.

Podlascy unici dali nam wzór, jak korzystać z sakramentów i żyć Bogiem na co dzień. Ich walka o chrzest dziecka, ślub k ościelny, spowiedź czy udział w liturgii Mszy św. powinna nami wstrząsnąć do głębi.

Kiedy czytamy krótkie życiorysy bł. Męczenników Podlaskich, każdy z nich zaczyna się informacją o tym, że byli ochrzczeni. Po co? Przecież to naturalne. A może to informacja dla nas? Podlascy unici przestrzegali zobowiązań chrzcielnych. Wiedzieli, że przez ten sakrament otworzyła się przed nimi droga Bożego dziecięctwa. Chrztu w swoim obrządku pragnęli także dla swoich dzieci. Oni walczyli o to bardzo odważnie.